Ülkemizde sosyal güvenlik kuruluşları kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ve İşsizlik Sigortası Fonu (İSF) yer alıyor.
Vatandaşlarımıza sosyal riskler karşısında gelir ve sağlık güvencesi sağlamakla görevli olan Sosyal Güvenlik Kurumu, merkezi bütçeden sonra en büyük bütçeye sahip tek kurum. Üç büyük kurumun SGK çatısı altında birleştirilmesiyle birlikte iş, sosyal güvenlik sistemi yeniden inşa edildi ve bugün itibarıyla sağlık sigortası sistemimiz, nüfusun yüzde 99’unu kapsayacak kadar genişletildi. Tüm dünyada sosyal güvenlik sistemlerinin sürdürülebilirliği meselesi, hayati öneme sahip. Bu minvalde sosyal güvenlik sistemimize ilişkin güncel veriler, bu yazımızda değerlendirildi.
GSYH’DEKİ PAYI
2021 yılında aktif sigortalı artışındaki güçlü toparlanmanın 2022 yılında da devam etmesiyle prim gelirlerinde önemli bir yükselme sağlandı. Buna karşın nominal milli gelir düzeyinde ortaya çıkan yüksek artış sonucunda bir önceki yıla göre SGK’nın toplam gelirlerinin GSYH’ye oranının1.7 puan azalarak, yüzde 6.9 olması bekleniyor. Sigorta ödemeleri ve sağlık giderlerinin GSYH’ye oranında ortaya çıkan 1.1 puanlık azalmayla birlikte SGK’nın toplam giderlerinin GSYH’ye oranla yüzde 7.5’e gerilemesi öngörülüyor. Böylece gelir-gider açığının GSYH’ye oranla yüzde 0.7 düzeyinde olması bekleniyor.
DESTEK TRANSFERLERİ
Cumhurbaşkanlığı 2023 programında SGK’ya yapılan bütçe transferlerinin GSYH’ye oranının ise bir önceki yıla göre 0.4 puan azalarak, yüzde 3.1 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin ediliyor. Ancak mart ayında başlayan EYT emeklilik başvurularının bu yılsonu itibarıyla 2 milyonu aşacak olması göz önünde bulundurulduğunda bu rakamın rahatlıkla aşılacağı değerlendiriliyor.
2022 yılında SGK’ya faturalı ödemeler, ek karşılıklar, devlet katkısı, emeklilere yapılan ek ödeme, prim teşviklerinden kaynaklanan transferler, açık finansmanı ile prim ödeme gücü olmayanların GSS primleri dahil olmak üzere merkezi yönetim bütçesinden 420.5 milyar TL transfer yapılacağı tahmin ediliyor.
Prim teşvikleri kapsamında merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya 2021’de 30.7 milyar TL transfer yapıldı. 2022’de prim teşviklerinin 46.6 milyar TL olması bekleniyor. 2021’de SGK ilaç ve tedavi harcamaları sırasıyla 60.4 milyar TL ve 114.6 milyar TL’ye ulaştı. 2022 yılında ise söz konusu harcamalar sırasıyla 93.6 milyar TL ve 177.3 milyar TL olarak öngörülüyor.
59.2 MİLYAR TL AÇIK
2023 yılında SGK’nın toplam gelirlerinin 1.479 milyar TL, toplam giderlerinin 1.538 milyar TL ve gelir-gider açığının 59.2 milyar TL olması öngörüldü. GSYH’ye oran olarak gelirlerin yüzde 7.9, giderlerin yüzde 8.2 ve açığın yüzde 0.3 olması hedeflendi.
2023 yılında SGK’ya faturalı ödemeler, ek karşılıklar, emeklilere yapılan ek ödeme, devlet katkısı, prim teşviklerinden kaynaklanan transferler ile prim ödeme gücü olmayanların GSS primi de dahil olmak üzere toplam 582.9 milyar TL tutarında ve GSYH’nin yüzde 3.1’i oranında bütçe transferi öngörülüyor.
İSTİHDAMDA GÜÇLÜ ARTIŞ
Bütün bu hedefleri doğrudan etkileyecek olan istihdam oranındaki gelişmeleri ve kayıt dışılığı birlikte değerlendirdiğimizde hedeflerin makul olduğu söylenebilir. Keza 2022 yılı, hem işgücüne katılımın hem istihdam artışlarının güçlü gerçekleştiği bir yıl oldu. Yıl genelinde 1 milyon 955 bin istihdam artışı kaydedildi. 2022 yılında istihdamda ve işgücüne katılımda görülen artış eğilimi, 2023 yılının ilk yarısında da devam etti. 2023 yılı genelinde istihdam artışının işgücüne katılım ve nüfus artışı etkilerine baskın gelmesi sonucu işsizlik oranının yüzde 10.1 düzeyine gerileyeceği yönünde güçlü emareler ortaya çıktı.
Diğer yandan, EYT emeklilik başvurularının bu yıl sonu itibarıyla2 milyonu aşacağı ve Kahramanmaraş merkezli depremin bir nebze de olsa belirtilen hedeflerde olumsuz sapmaya neden olabileceği değerlendiriliyor.
İŞSİZLİK FONU PAYI, GSYH’NİN YÜZDE 0.7’Sİ
İşsizlik Sigortası Fonu’nun, 2023 yılında GSYH’ye oran olarak prim gelirinin yüzde 0.3, faiz gelirinin yüzde 0.1 ve devlet katkısının yüzde 0.1 oranında gerçekleşmesi hedefleniyor. Fonun toplam giderlerinin GSYH’nin yüzde 0.6’sı oranına ulaşması bekleniyor. Böylece, 2023 yılında toplam fon varlığının 135 milyar TL ile GSYH’nin yüzde 0.7’si seviyesinde gerçekleşmesi öngörülüyor.
