İadenin mantığı, doğal olarak karşı taraftan alınmayan, ancak gerek üretim gerekse satın alma aşamasında yüklenen katma değer vergisi yükünün telafi edilmesine dayanıyor.
İADEYE KONU TESLİM VE HİZMETLER
İadeye konu teslim ve hizmetler bir hayli detaylı olup, kanunun yukarıya alınan ilgili maddelerinde şıklar halinde sayılmıştır. Bunlardan en genel olan ve geniş kapsamlı uygulama alanı bulunanı, 11. maddede sayılan ihracat teslimleridir.
İHRACATTA KDV İADESİ UYGULAMASI
İade uygulaması yıllarca gelişerek devam etti. Gelir İdaresi, ihracatta katma değer vergisi iadesinde ihracatın yapıldığı dönemde devreden katma değer vergisi söz konusuysa; bu tutar üst sınırı alınmak suretiyle alış faturalarında veya imalatta yüklenilen katma değer vergisinin iade edilebileceğini belirtiyor ve uygulamayı bu şekilde yönlendiriyor. Burada kritik konu, ihracatın yapıldığı döneme bakılıyor olması. İhracatın yapıldığı dönem itibari ile devreden katma değer vergisi söz konusu ise yüklenimle ilgili iadeye imkan tanınıyor. İhraç edilen malın alındığı, üretildiği veya ihracatın yapıldığı dönemden önceki dönemlerde ödenecek katma değer vergisi çıkan bir dönem olması, bu iadenin yapılmasına engel teşkil etmiyor. Önemli olan, ihracatın yapıldığı dönemde devreden katma değer vergisinin bulunması ve bu tutarı aşmamak üzere ihraç edilen mal bünyesine giren vergilerin iade edilmesi anlayışına gelinmesidir.
MÜKERRER İADE VAR MI?
Aşırı teknik düşünen bazı uzmanların söylediği gibi idarenin bu şekilde uygulamaya yön vermesiyle mükerrer iade söz konusu değildir. Yapılan, sistemin sadeleştirilmesi, ihracatın teşvik edilmesi ve ihracat nedeniyle alınamayan katma değer vergisinin en azından yüklenim kısmı itibari ile telafi edilmesidir. Bu uygulama, vergide anlaşılır olmak, sadelik ve basitlik anlamında da son derece doğrudur. Farklı oranlar bulunması nedeniyle bünyeye giren düşük oranlı katma değer vergilerinin, üretilen malın kendi oranının altında kalması durumunda kanun gereği sadece yüklenilen vergi kadar iade söz konusudur.
İHRACATTA KDV İADESİNİN MANTIĞINDA UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
İhracatta KDV iadesi, KDV uygulaması olan hemen tüm ülkelerde yapılan bir uygulamadır. KDV iade uygulamasının bilinen ve en yaygın olanıdır. Bunun yanında ülkemiz uygulamasında indirimli orana tabi işlemlerin bir bölümünde de iade söz konusudur.
İade uygulamasının mantığı, hem ihracatta KDV nedeniyle olan rekabet dezavantajını ortadan kaldırmak hem de alınmayan vergiden dolayı ihracatçı üzerinde ihraç malına ilişkin yüklenimler nedeniyle bir yük kalmamasını sağlamaktır. Bu değerlendirme sonucunda şu soru akla gelebilir: Özellikle farklı oranlarda KDV uygulaması olması nedeniyle ihracatta alınmayan vergi kadar bir tutarın iadesinin yapılması gerekmez mi, denilebilir. Bu ayrı bir teşvik olarak değerlendirilmelidir. Üstelik böyle bir uygulama, ihracatçıya ek bir teşvik verilmesi anlamına da gelecektir. Mevcut kanunda böyle bir teşvik söz konusu olmadığı ve kanun maddesinin açık hükmü sadece yüklenilen verginin iadesini kapsadığından bu değerlendirme mevcut mevzuat çerçevesinde haklı olmayacaktır.
Biz konuyu aslında yukarıda da bahsettiğimiz gibi vergide anlaşılabilir olmanın bir gereği sadelik ve basitlik anlamında güzel bir örnek teşkil etmesi bakımından bu köşede dile getirmek istedik. Uygulamayı bu şekilde açıklığa kavuşturanları bu vesileyle tebrik ediyoruz.
