EMEKLİLİK BAŞVURUSU HANGİ TARİH İTİBARIYLA YAPILABİLİR?
EYT kanunu 3 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe girdiğinden, prim günü ve sigortalılık süresi yeterli olan kişiler, bu tarih itibarıyla emeklilik başvurusu yapabileceklerdir. Aylığın başlangıç tarihi, başvuru tarihini izleyen ay başıdır. Özellikle ilk aylarda SGK’ya yoğun başvuru yapılacağından, başvuru tarihi ile aylığın bağlanması arasında birkaç ay geçebilecektir. Bu durumda, başvuru tarihini takip eden ay başı itibarıyla aylığa hak kazanılmış olacağından, ilk ödemede bu tarihe göre birikmiş tutar ödenecektir.
EYT KANUNUNDA KISMİ EMEKLİLİK DÜZENLEMESİ VAR MI?
Bilindiği üzere 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişi olanlar için normal emeklilik koşulları yanında bir de kısmi (yaştan) emeklilik imkanı bulunmaktadır. Buna göre SSK’da 3.600 günü doldurmak şartıyla kadınlar 58, erkekler 60 yaşını tamamlayarak emekli olabilmektedirler. Bağ-Kur’da ise 15 yıl prim ödemek şartıyla kadınlar 56, erkekler 58 yaşını tamamlayarak kısmi aylığa hak kazanmaktadır. EYT kanunu, kısmi emeklilik şartlarında herhangi bir düzenleme içermemektedir. Dolayısıyla kısmi emeklilik konusunda mevcut şartlar devam etmektedir.
EYT KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANDIRACAK MI
EYT kapsamında emekliliğe hak kazanan bir işçi, çalıştığı işyerinden ayrılırken 1475 sayılı İş Kanunu gereği kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bulunduğu işyerinde en az bir yıl kıdemi bulunan işçi, EYT kapsamında emekli olarak işten ayrılması halinde tazminat alabilecektir. İşçiye bu kapsamda kıdem tazminatı ödenebilmesi için, SGK’ya emeklilik başvurusu yaptığına dair belgeyi işverene ibraz etmesi gerekir. Emeklilik başvuruları e-Devlet üzerinden veya SGK müdürlüklerine işçinin kendisi tarafından yapılmalıdır.
EYT İHBAR TAZMİNATI GEREKTİRİR Mİ?
Emeklilik sebebiyle işten ayrılmada, yasa gereği ihbar süresi veya ihbar tazminatı gerekmemektedir. Dolayısıyla ne işçi işverene, ne de işveren işçiye EYT sebebiyle ihbar tazminatı ödemeyecektir.
EYT’Lİ İŞÇİ TEKRAR İŞE DEVAM EDEBİLİR Mİ?
EYT kapsamında emekliliğe hak kazanan işçi, işten ayrılıp SGK’ya emeklilik dilekçesini verdikten sonra, tekrar aynı işyerinde işe devam edebilir. Fakat bu durumda işe girişi yapılırken “02” belge kodu seçilecek ve Sosyal Güvenlik Destek Primine Tabi çalışan olarak işe devam edecektir. Fakat işten çıkışı yapılmış ve emeklilik dilekçesini Kuruma vermiş işçilerin emeklilik aylığı henüz bağlanmamış ise, bu durumdaki işçinin işe giriş işlemlerinde öncelikle işe giriş ekranından sigortalının sigorta kolu tüm sigorta kollarına tabi olarak yapılabilecektir. Daha sonra “İşe Giriş Bildirgesi Güncelleme” menüsü kullanılarak sigorta kolu SGDP olarak güncellenebilecektir. Emeklilik sebebiyle işten çıkışı yapılan personel, aynı işyerinde 30 gün içerisinde SGDP’li olarak başlatılırsa, SGDP primininde 5 puanlık indirim uygulanacaktır.
EYT TEŞVİK İNDİRİMİ ŞARTLARI NELERDİR?
İşverenin, 15510 numaralı EYT teşvik indiriminden yararlanabilmesi için;
• 03.03.20-23 tarihi ve sonrasında yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle sigortalının işten ayrılış bildirgesinin verilmesi ve sigortalının işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içerisinde aynı işyerinden sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlaması,
• Sigortalının 03.03.2023 tarihi ve sonrasında yaşlılık veya emekli aylığı talebinde bulunması ve bu talebe istinaden sigortalıya 5510 sayılı Kanun’un geçici 95 inci maddesi kapsamında ilk defa yaşlılık veya emekli aylığı bağlanması,
• İşyerinin özel sektör işverenine ait olması,
• Aylık prim ve hizmet belgesinin/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin yasal süresi içinde verilmesi,
• Tahakkuk eden primlerin yasal süresi içinde ödenmesi,
• İşverenin Türkiye geneli yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması,
• Çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirdiği sigortalıları fiilen çalıştırmadığı yönünde herhangi bir tespitin bulunmaması,
şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.
EYT’Lİ İŞÇİ BİRİKMİŞ İZİN ÜCRETİNİ ALACAK MIDIR?
EYT kapsamında emekliliğe hak kazanan işçi, bu tarihe kadar birikmiş izin alacağını alabilir. Bu durumda aynı işyerinde yeniden çalışmaya başlaması halinde, izin hesabı açısından kıdem süresi sıfırlanmış olur ve emeklilik sonrası yeni başlangıç olarak kabul edilir. İşçi birikmiş izin alacağını almaz ise bu durumda emeklilik öncesi ve sonrası toplam çalışma süresi izin hesabında dikkate alınır ve buna göre izin kullanmaya devam edebilir.
EYT’Lİ PERSONEL İÇİN İBRANAME DÜZENLENMELİ MİDİR?
Gerek EYT kapsamında gerekse diğer durumlarda işten ayrılan her personel için Borçlar Kanununa uygun içerikte İBRANAME düzenlenmesi hem işçi hem de işverenin lehinedir. İşçi, emeklilik sonrası aynı işyerinde çalışmaya devam etse dahi, bu işçiye yapılan ödemeler için de İBRANAME düzenlenmesi gerekmektedir.
PERSONELİN EMEKLİLİK TALEBİ SGK TARAFINDAN REDDEdiLİRSE NE YAPILMALIDIR?
Bazı durumlarda, emeklilik sebebiyle çıkışı yapılan ve tekrar SGDP’li olarak girişi yapılan personelin emeklilik talebi, SGK tarafından (prim günü eksikliği vb. nedenle) reddedilebilmektedir. Bu durumda, söz konusu personel için MUHSGK beyanı verilen aylara dair “02-Emekli” belge türünden İPTAL, “01-Tüm Sigorta Kolları” belge türünden EK verilmesi gerekmektedir. Tüm sigorta kolları prim tutarı farklı olacağı için, tahakkuk edecek fark primi de ayrıca ödemek gerekmektedir. Yine aynı personel için verilen işe giriş bildirgesindeki “Emekli” statüsünü de “Tüm sigorta kolları” olarak düzeltmek gerekecektir. Bu düzeltme sonrasında, işyerinde uygulanan ücret rejimine bağlı olarak (net-brüt) personelin net ücreti de değişiklik gösterebileceği için, gelir vergisi matrahında bir değişiklik olması halinde, vergi tarafında da gerekli düzeltme beyanında bulunulması gerekecektir.
Öte yandan söz konusu personele ödenen kıdem tazminatı konusunda nasıl bir yol izleneceği, işverenin yönetim hakkı kapsamındadır. Ödenen tazminatı doğuran işlem iptal olduğundan, işveren isterse bu tazminatı geri alıp, ileri tarihte personel emekliliğe hak kazandığında o tarihteki güncel tutarı ödeyebilir. Yine işveren isterse, ödediği tazminatı geri almadan, ileri tarihte emeklilik için çıkış yaparken ödeyeceği tazminattan mahsup edebilecektir. Yargıtay’ın bu türlü mahsuplaşmalara cevaz veren görüşleri mevcuttur.
