Asgari ücret görüşmeleri bugün yarın başlayacak. Asgari ücret görüşmelerinde/pazarlıklarında devlet (Çalışma Bakanlığı), işveren vekilleri (TİSK) ve işçi temsilcileri (TÜRK-İŞ) bir araya gelecek ve yeni dönemin asgari ücret tutarını belirleyecekler. Dört asgari ücretli de temsilen masada olacak(mış).
Bu tutar belirlenirken bütçe disiplini açısından Maliye Bakanlığı'ndan görüş alınacaktır. O nedenle hem Çalışma hem de Maliye bakanlarının konu hakkındaki yaklaşımları önem arz etmektedir. Bu nedenle Erdoğan'ın seçim vaatlerini mi yerine getirecekler yoksa bildikleri gibi mi davranacaklar? Hep birlikte bekleyip göreceğiz.
Asgari ücretin değişim seyri nasıl oldu?
Asgari ücretin ne kadar olacağına ilişkin çok farklı tahmin ve öneriler var. İktidar, 2023 yılı başında yüzde 55 yaparak aylık net asgari ücreti 5.500 TL'den 8.506 TL'ye çıkarmıştı. Ardından da 1 Temmuz 2023'ten itibaren geçerli olmak üzere yüzde 34 daha artış yaparak aylık net 11.402 TL'ye yükseltti.
Aşağıda Başkanlık Sistemiyle beraber uygulanan asgari ücret tutarları ve önceki döneme oranla değişim oranları görülmektedir.
Son 6 yılda önceki döneme göre en çok artış yapılan dönem yüzde 55 ile 2023'ün ilk altı ayı oldu; en düşüğü ise yüzde 15'lik artışla 2020 yılında olmuştu. Yıllık artış dikkate alındığında ise en yüksek artış oranı yüzde 107 ile yine 2023 yılında olmuş.
Asgari ücret ne kadar olacak?
Peki bu yıl ne kadar artacak sorusuna cevap bulmak için Erdoğan ile Şimşek'in fikir birliğine ne ölçüde uyduğuna bakmak lazım. Erdoğan'ın yerel seçim vaatlerine uygun davranılırsa en çok yüzde 40-50 aralığında artacağını düşünüyorum. Aksi durumda daha düşük olabileceğini de belirtmek isterim.
Aşağıdaki tabloda olası artış oranları ve işverene maliyetleri görülmektedir.
2024 yılında en fazla brüt 20.016 TL, net 17.013 TL ve günlük brüt asgari ücretin ise 667,20 TL olacağını öngörüyorum.
Nedeni ise şudur; 2023 yılının ilk altı ayına oranla yaklaşık yüzde 49 artış yapılırsa net asgari ücret 17.103 TL olacak ve bu artış oranı yaklaşık yüzde 49 değil de Ocak 2023'teki tutar baz alınarak (8.506 TL'den 17.013 TL'ye) Cumhuriyetin 100. yılında asgari ücrete yüzde 100 zam diye basına servis edileceğini öngörüyorum.
Ancak Şimşek duruma el atar ve önemli olan ekonomik realitedir derse bu oranın daha da düşeceğini sanıyorum; yüzde 45 belki de yüzde 40…
Bakan Işıkhan'ın "Enflasyonun getirmiş olduğu yükü azaltmak hepimizin ortak görevidir" açıklaması dikkate alındığında asgari ücret zammının yüzde 40'ın altında olmayacağı ihtimali güçlenmiş görünmektedir.
Asgari ücret neden daha fazla artırılamaz?
Bu sorunun cevabı işveren maliyeti, asgari ücrete kadar gelir ve damga vergisi istisnası nedeniyle Devletin mahrum kalacağı vergi tutarı, kayıt dışılığın varlığı ve Bakan Şimşek'in ekonomik tedbirleridir.
- Olayın SGK (maliyet) boyutu
Asgari ücret her ne kadar gelir ve damga vergisinden istisna edilse de SGK hesaplamalarında maalesef bir istisna uygulaması bulunmamaktadır.
Asgari ücretin 2024 yılı için bir an brüt 20 bin TL olduğunu varsayarsak
2.800 TL SGK işçi payı ve 200 TL'lik işçi işsizlik fon payı;
3.100 TL SGK işveren payı ve 400 TL işveren işsizlik fon payı olacak. Yani net maaştan başka 6.500 TL (bir maliyet) daha oluşacak. Böylece bir asgari ücretlinin işverene toplam maliyeti 23.500 TL olacak.
- "Asgari ücrete kadar ücret istisnası" daha fazla artışa engeldir
25 Aralık 2021'de yayımlanan 7349 sayılı Yasa ile Gelir Vergisi Kanunu'nun 23'üncü maddesinin 18'inci fıkrasına asgari ücrete kadar olan ücret istisnası hükmü eklendi ve bu hüküm 1 Ocak 2022'de hayatımıza girdi.
Buna göre asgari ücret ne kadar yüksek olursa asgari ücretten fazla ücret geliri elde edenlerin asgari ücrete kadar olan ücretleri hem gelir hem de damga vergisinden istisna edileceğinden Hazinenin bir vergi kaybı olacaktır.
- Kayıt dışılık artabilir
Asgari ücretin yükselmesiyle birlikte kayıt dışı istihdam çanları da çalmaya başlayacaktır. Bunun kontrolünü yapmak elbette Devletin görevidir. Ayrıca çalışanların da buna müsamaha etmemeleri gerekir ama işsizlik tehdidi çalışanları kayıt dışı çalışmaya mecbur bırakabilir.
- Şimşek'in bağımsız davranışı
Bakan Şimşek seçim malzemesi olmayacağı sinyalini verebilir. Önceki günlerde Şimşek'in yaptığı açıklamalardan enflasyonun nedenlerinden biri de ücret artışıdır ifadesi de yabana atılmamalı kanaatindeyim.
Özetle ne yapılacağını hep birlikte bekleyip göreceğiz.
