Küresel ekonomik krizin de etkisiyle tedarik zincirinin bozulması ve finansmana erişimin oldukça pahalı hale gelmesi işletmeleri zora sokuyor. Piyasalarda bozulan nakit para döngüsü nedeniyle alacaklarını tahsil edemediği için borçlarını ödeyemeyen şirketler, çareyi konkordato başvurularında arıyor.
Geçmiş yıllarda daha çok KOBİ düzeyindeki işletmeler konkordato başvurusu yaparken bugün tekstil, mobilya, enerji, kimya gibi hemen her sektörden, büyük şirketlerin de talepte bulunması dikkat çekiyor. Hatta otel ve AVM’ler gibi hizmet sektöründen kuruluşlar da listede önlerde yerini alıyor. Konkordato gerekçelerinden biri de kamu alacaklarının tahsil edilememesi olarak gösteriliyor.
Ekonomik darboğazdan çıkamayarak 2023 yılında konkordato talep eden şirket sayısı 520’ye yaklaştı. Başvurular 2024’ün ilk haftalarında da devam ederken açıklamalar, özellikle yılın ilk yarısında tekstil, ev tekstili, mobilya, turizm gibi sektörlerde hızlı faiz artışları sonucunda kaynak temini sorunu daha da artacağına işaret ediyor.
Kimi sektör temsilcileri, konkordatoda sadece finansal ve kamusal borçların dikkate alınıp ticari borçların kapsam dışı tutulmasını talep ederken, bazı temsilciler ise “Tüm borçları kapsamalı” diyor.
“Daha büyük sıkıntılar duyabiliriz”
TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclis Başkanı Şeref Fayat, ekonomik olarak zor bir yıla girildiğine işaret etti. Fayat, “Bu sebeple birçok sektörde olduğu gibi bizim sektörde de sıkıntılar var. Henüz finansmana ulaşabilen, finansmanı yönetebilen sektörün büyük oyuncularında sıkıntı duymadık.
Ancak bizlere fason iş yapan yıkama, dikim ve paket atölyelerinde çok fazla kapanmalar ve ödeme güçlüğü görmekteyiz. Önümüzdeki süreçte özellikle yılın ilk yarısında ana pazarda talep azlığı ve kur baskısı sebebiyle maalesef daha büyük sıkıntılar duyabiliriz” vurgusu yaptı.
"Ticari borçlar kapsam dışı tutulsun"
Konfeksiyon yan sanayii sektöründe henüz konkordato ilan eden firma bulunmadığını söyleyen Konfeksiyon Yan Sanayicileri Derneği (KYSD) Başkanı Murat Özpehlivan, “Konfeksiyon yan sanayi sektörü hazır giyimin dışında savunma, ev tekstili, dış mekan, otomotiv gibi birçok farklı endüstri dalına hizmet sunuyor.
Ama hazır giyim tarafında yaşanması olası konkordatolar sektör firmalarımızı da olumsuz etkileyecek” dedi. Bu nedenle konkordato sisteminin sadece finansal ve kamusal borçları kapsaması gerektiğini ifade eden Özpehlivan, ticari borçların bu kapsamın dışında tutulmasını talep etti.
“Önümüzdeki günler daha sancılı olacak”
Konkordato haberlerinin en fazla geldiği ev tekstili sektörünün üst örgütü Türkiye Ev Tekstili Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TETSİAD) Başkanı Hasan Hüseyin Bayram, global ekonomik kriz, döviz kurundaki dalgalanmalar, artan maliyetler ve yüksek banka faizlerinin olumsuz etkileri nedeniyle sıkıntı yaşayan firma sayısının önümüzdeki günlerde daha da artacağını söyledi.
Firmaların ayakta kalmakta zorlandığını ifade eden Bayram, “Sadece bankalar, faiz oranları demek de yanlış olur. İstanbul, Bursa ve Denizli başta olmak üzere ülkemizin her bölgesinde faaliyet gösteren ev tekstili sanayicilerimizi etkileyen en büyük olumsuz durumların başında aslında küresel krizler ve özellikle son yıllarda yaşanan bölgesel savaşlar geliyor. Çünkü ev tekstili sektöründe firma profillerimizin çoğunluğunu ihracatçı oluşturuyor” dedi.
Bayram’a göre, tüm bu olumsuzlukların önlenebilmesi için devletin sanayicilere hem finansal hem de enerji kullanımı anlamında daha fazla destek sağlaması gerekiyor ki, küresel krizlerin yaşandığı dönemde firmaların yükleri bir nebze olsun hafifleyebilsin.
Bayram, “Güçlü devletler ancak üretim yaparak, sanayisine katkı sağlayarak varlıklarını devam ettirirler. Biz de güçlü bir ülkeyiz. İnanıyorum ki devletimizde her zaman olduğu gibi bu dönemde de bizlerin yanında olacak” yorumunu yaptı.
“Bu faizlerle işi döndürmek imkansız”
Boya sanayi sektöründe henüz konkordato haberi gelmediğini söyleyen Boya Sanayicileri Derneği (BOYSAD) ve İSO Kimya Sektör Başkanı Kenan Baytaş, ancak sıkıntıların giderek büyüdüğünü kaydetti. Böyle giderse başvurular geleceğine işaret eden Baytaş, “Yüzde 55-57 faiz oranlarıyla finansa ulaşmak imkansız. Enflasyonun bu kadar yukarıda olması talebi iyice daralttı.
Özellikle inşaat boyalarında 2023 yılında iç talep yüzde 18 daraldı. Kentsel dönüşüm projeleri yapılıyor ama bu bize henüz dönmedi. Sektör sanayi boyalarıyla ayakta kalmaya çalışıyor.
Gemi inşaa boyalarında zaten yönetmelik gereği satışlar durdu. Gemilerimiz boyanmak için Yunanistan’a gidiyor. Satın alma için yabancı girişimler oldu ama onlar da başka ülkelere kaydılar. Çünkü bu maliyetlerle Türkiye’de üretim imkansız hale geliyor” değerlendirmesi yaptı.
"Zombi şirketlerde çöküşler başlayacak"
Kağıt ve karton ambalaj sektöründe henüz konkordato ilan edilmediğini söyleyen Kağıt ve Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği (KASAD) Başkanı Alican Duran, ancak piyasanın nakde sıkıştığını, bugünkü faiz yükü altında kimsenin kredi alamadığını belirtti. Yerel seçim sonrası biraz daha sıkılaşmanın başlayacağını öngören Duran, “Bugün ayakta kalmak mucize gibi. Ama sonrasında daha da zorlaşacak.
Dolayısıyla uzun zamandır konuşulan ‘zombi’ şirketlerde çöküşler başlayacak gibi duruyor. 2024 yılı içinde çok zorlanacağımız kesin” dedi. Avrupa’daki verilerin de hala iyi olmadığını ifade eden Duran, “İkinci yarıda toparlarız diyoruz ama bu sadece bir umut. Toparlamaya dair somut bir veri yok elimizde” diye konuştu.
Başvuru listesi giderek kabarıyor
Sanayi tarafında Türkiye genelinde artan konkordato haberlerine giren isimlerden biri Akbel Süt. İstanbul, Ankara ve Antalya gibi büyük şehirlerde şubeleri bulunan Konya merkezli Akbel Süt, süt ve sür ürünleri sektöründe 90 farklı ürünle faaliyet gösteriyor.
Denizli’de de yurt içi ve yurt dışına plastik ambalaj satışı gerçekleştiren plastik ambalaj firması Bos Plastik, konkordato ilan etti. Nakit para döngüsündeki sorunlar zincirine takılarak konkordato talep eden başka bir firma ise Fortune 500 listesine de giren Adana merkezli Göktekin Enerji.
Yılda 2 milyar TL’den fazla ciro yapan firmanın konkordato ilanında taşeron firmalarla yaşanan sıkıntının da etkili olduğu belirtiliyor. Firmanın konkordato sürecinin mart ayına kadar devam edeceği bildirildi. 1955 yılından beri havlu üretimi ve ev tekstili alanında faaliyet gösteren Dokur Tekstil konkordato ilan etti.
Yine Denizli’de tekstil alanında faaliyet gösteren Tabi Tekstil de başvuru yapanlardan. İnegöl merkezli mobilya üretimi yapan Nodus Mobilya, 1976 yılında Alkan Petrol adı ile Diyarbakır merkezli kurulan ve 2016 yılında İzmir'e taşınan Kututek firmaları da yaşadığı ekonomik dar boğazdan çıkamayınca konkordato istedi.
Ekonomik sıkıntı otelleri de vurdu
Ekonomik darboğazı aşamayan şirketlerde ise kapanma ve iflasların da başladığı dikkat çekiyor. En son her yıl İSO 500 listesine giren ve Adana’da faaliyet gösteren Güney Çelik’in üretimi durdurduğu haberlere yansımıştı. Ekonomik sıkıntıların sürmesiyle Türkiye genelinde iflas ve konkordato sayısının artacağına vurgu yapılıyor.
Her ne kadar sıkıntı en çok üretim sektöründe gibi gözükse de hizmet sektörü de nakit para sıkıntısının getirdiği zorlukları yaşıyor. 100'den fazla araçla lojistik kargo taşımacılığı yapan ve 17 ilde faaliyet gösteren Azim Kargo ve son yıllarda yurtiçi kargo taşımacılığında payını artıran GKN Kargo Lojistik Dağıtım ve Depolama da konkordato isteyen firmalardan.
Ekonomik sıkıntılar otelleri de vurdu. Turizm sektörü 2023’e olduğu gibi bu yıla da ‘verimlilik’ beklentisiyle başlasa da Türkiye'nin dev otellerinden konkordato ve icra haberleri gelmeye başladı.
70 AVM bankalara devredilmişti
Edinilen bilgilere göre 2023 yılında konkordato ilan eden otel sayısı 13 olurken son 5 yıl içerisinde 307 otel konkordatoya gitti. Turizmin merkezi Alanya’da 4’ü turistik tesis, 2’si gıda işletmesi, 2’si otomotiv işletmecisi olmak üzere 8 firmanın konkordato talep ettiği bildirildi. Antalya genelinde ise talebin 37’yi bulduğu ifade ediliyor.
Başvuru yapan isimlerden biri Antalya merkezli Maya Turizm ve Taşımacılık. Türkiye’nin önemli AVM zincirlerinden Forum, 9 ilde konkordato başvurusunda bulundu.
Söz konusu AVM'ler İstanbul, Ankara, Denizli, Aydın, Erzurum, Nevşehir ve Manisa'da yer alıyor. Kararın, hem AVM'lerin hem de tüm paydaşların korunması amacıyla alındığı belirtildi. İddialar şirketlerin toplam borcunun 600 milyon euro olduğu yönünde. Sektörde borçları ve finansal sıkıntısı nedeniyle 70 AVM de bankalara devredilmişti.
2023’te karşılıksız çek %18.7 arttı
Piyasalardaki nakit sıkışıklığı ödemeler dengesini de bozdu. 2023’te 2022 yılına kıyasla bankalara ibra edilen çek sayısı yüzde 0.4 artışla 16 milyon 954 bin 515 adet, bunların tutarı yüzde 72.8 artışla 4 trilyon 567 milyar lira oldu. Çek kullanan tekil kişi sayısı da yüzde 8.6 artarak 558 bin 651’e çıktı.
Bu kapsamda karşılıksız işlemi yapılan çek sayısı yüzde 18.7 artışla 146 bin 770 adet, bunların tutarı yüzde 176.4 artışla 57 milyar lira ve tekil kişi sayısı ise yüzde 18.4 artışla 16 bin 78’e çıktı. Sadece Aralık 2023’te ise Aralık 2022’ye kıyasla ibraz edilen çek sayısı yüzde 17.3 düşüşle 971 bin 340 adede inerken bunların tutarı yüzde 55 artışla 425 milyar lira oldu. Yine karşılıksız çek sayısı yüzde 23.8 artışla 10 bin 881 adet, tutar yüzde 185.3 artışla 6.4 milyar lirayı gördü.
