Bunlardan önemlilerinden bir tanesi de Akaryakıt ve LPG piyasasının yanı sıra özel etiket ve işaret kullanma zorunluluğu getirilen ürünlere ilişkin piyasada rekabet eşitliğinin sağlanması ve kayıt dışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi amacıyla 2021 yılında çıkarılan 7318 sayılı Kanun ile getirilen teminat uygulamasıdır. Söz konusu 7318 sayılı Kanunun 2 inci maddesi ile VUK’nun Mükerrer 257 nci maddesine 8 inci fıkra ile Maliye Bakanlığına aşağıdaki gibi yetki verilmiştir.

“8. 4/12/2003 tarihli ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlar ile bu madde uyarınca bandrol, pul, barkod, hologram, kupür, damga, sembol gibi özel etiket ve işaretleri kullanma zorunluluğu getirilen ürünleri imal veya ithal edenlerden;

·         Yeni işe başlayanlarda 10 milyon Türk lirasına kadar,

·         Faaliyeti devam edenlerde 100 milyon Türk lirasını geçmemek üzere bir önceki hesap dönemine ait brüt satışlar toplamının %1’ine kadar,

·         Ayrıca bandrol, pul, barkod, hologram, kupür, damga, sembol gibi özel etiket ve işaretler verilmesinden önce bu ürünler nedeniyle hesaplanan özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi tutarının toplamına kadar,

Doğacak vergilerin tahsil güvenliğini sağlamak amacıyla, 6183 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde yer alan menkul mallar hariç olmak üzere anılan maddede sayılan türden teminat almaya, mükelleflerin; faaliyet alanı, hukuki statüsü, mükellefiyet süresi, aktif veya öz sermaye büyüklüğü, çalışan sayısı, hakkında sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenleme veya kullanma yönünde olumsuz rapor ya da tespit bulunup bulunmadığı, iş veya üretim hacmi ile ürün ve mükellef gruplarını ayrı ayrı veya birlikte dikkate alarak, teminatın; türünü, tutarını, verilmesi gereken zamanı, iadesi ile tamamlanmasına ilişkin hususları belirlemeye, teminat tutarını lisansa tabi faaliyetlerde lisans türleri itibarıyla farklılaştırmaya, bentte yer alan oran ve tutarları sıfıra kadar indirmeye ve iki katına kadar artırmaya, hangi hâllerde teminat aranılmayacağını ve uygulamaya ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye,”

Madde gerekçesine baktığımızda ise özetle vergilerin tahsilini güvence altına almak amacıyla, maddede belirtilen tutar ve oranda teminat alınması öngörülmüştür.


Teminat Konusunda Bakanlık Nasıl Bir Belirleme Yaptı?

Konuyla ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı bu yetkisini kullanarak 2/9/2021 tarihinde 531 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği kullanmış ve 5015 sayılı Kanun ile 5307 sayılı Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlara ilişkin teminat uygulaması ilgili Genel Tebliğin 5 inci maddesinde aşağıdaki gibi açıklanmıştır.

1 inci fıkrasında; 5015 sayılı Kanun kapsamında dağıtıcı, madeni yağ veya bayilik (münhasıran ihrakiye bayiliği hariç) lisansı bulunanlar ile 5307 sayılı Kanun kapsamında dağıtıcı veya LPG otogaz bayilik lisansı bulunanlar 213 sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendi hükümlerine göre teminat uygulaması kapsamına alındığı belirtilmiştir.

Maddenin 2 nci fıkrasında ise teminat tutarları belirlenmiş olup yukarıdaki birinci fıkra gereğince teminat uygulaması kapsamında olup;

a) Yeni işe başlayan mükelleflerden (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dâhil), sahip oldukları lisans sayısına bakılmaksızın; (ayrıca bu bent (a bendi) gereğince teminat vermekle yükümlü olanlardan dağıtıcı lisansı yanında bu madde kapsamında teminat verilmesi gereken diğer lisanslara da sahip olanlar, söz konusu bu bendin aşağıdaki (i) alt bendine göre teminat vereceklerdir)

i) Dağıtıcı lisansına sahip olanların 213 sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan azami tutarın iki katı kadar (2021 yılı için 20 milyon Türk lirası), LPG dağıtıcı lisansına sahip olanlar için bu tutarın ¼ ü,

ii) Dağıtıcı lisansı dışındaki lisanslara sahip olanların (i) alt bendinde belirtilen tutarın yirmide biri kadar (2021 yılı için 1 milyon Türk lirası), LPG dağıtıcı lisansına sahip olanlar için bu tutarın ¼ ü,

b) Faaliyetlerine öteden bu yana devam eden mükelleflerin, sahip oldukları lisans sayısına bakılmaksızın, 213 sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan azami tutardan (2021 yılı için 100 milyon Türk lirası) fazla olmamak üzere, bir önceki hesap dönemine ilişkin olarak verilen yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ile bildirilen yıllık brüt satışları toplamının %1’i oranında, LPG dağıtıcı lisansına sahip olanlar için bu teminat tutarının yarısı.

Ayrıca bu bent kapsamında verilmesi gereken teminat, teminatın verileceği tarihin içinde bulunduğu yılda verilmesi gereken ve bir önceki yıla ait olan gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde, 193 sayılı Kanunun mükerrer 121 inci maddesindeki şartları taşımasına bağlı olarak, uyumlu mükelleflere vergi indirimi uygulamasından yararlanma hakkı bulunan mükellefler tarafından beşte bir oranında verilir.

Rafinerici lisansına sahip olan mükellefler ile genel ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları (YİKOB), büyükşehir belediyeleri ve belediyeler ile sermayelerinin %51’i veya daha fazlası bunlara ait olan kuruluşlar, bu madde kapsamında teminat verilmesi gereken lisanslara sahip olsalar dahi, teminat vermekle yükümlü değillerdir.

Teminat Ne zaman ve Nereye Verilecektir?

531 Tebliğin 7 nci maddesi uyarınca, Tebliğin 5 inci maddesi kapsamında belirlenen teminatların;

·         Yeni işe başlayan mükelleflerce (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dahil), teminat zorunluluğu getirilen lisanslara sahip oldukları tarihten itibaren bir ay içerisinde,

·         Faaliyetlerine öteden bu yana devam eden mükelleflerce her yıl, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen beşinci ayın sonuna kadar,

gelir veya kurumlar vergisi (bu vergilerden mükellefiyeti bulunmayanların KDV) yönünden bağlı bulundukları vergi dairesine verilmesi zorunludur.

2023 yılı ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 17/05/2023 tarih ve VUK-156/2023-7 sayılı olarak yayımlanan Sirküler ile 531 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 7 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendi uyarınca, anılan Tebliğ ile getirilen yükümlülükler kapsamında verilmesi gereken teminatların verilme süresi, 31/08/2023 gününe (bu tarih dâhil) kadar uzatılmıştır.[1]
 

Her Yıl Verilmesi Gereken Teminat Önceki Teminattan Fazla veya Eksik Olursa Ne Yapılacak?

Tebliğin 7/2 maddesi uyarınca; Mükelleflerin, bu Tebliğin 5 inci maddesine istinaden vermeleri gereken teminatın, daha önce verdikleri teminat tutarından fazla olması durumunda, teminat verilmesi gereken sürede, teminatı tamamlaması gerekmektedir.

Yine Tebliğin 9 uncu fıkrası uyarınca da; söz konusu alınan teminatlar, daha sonraki dönemlerde alınması gereken teminattan fazla olması durumunda da 5 yıl süreyle, iade edilmeyeceği belirtilmiştir.

Dolayısıyla Tebliğ açıklamalarından söz konusu teminatların her yıl güncellenmesi gerektiği ve 2023 yılına ilişkin teminatların verilme süresinin ise 31.08.2023 tarihine kadar uzatıldığı, her yıl belirlenecek teminat tutarı, önceki teminat tutarından yüksek ise teminat verme süresi içinde tamamlanması gerektiği, ancak eksikse aşan kısmın hemen iade edilmediği ve ancak 5 yıl sonra iade edilebileceği bilinmelidir.

2023 Yılına Teminat Tutarları Ne Kadar Oldu?

531 Sıra No.lu VUK Genel Tebliğinin 12/1 maddesinde; Bu Tebliğin 5 inci maddesi kapsamında verilmesi gereken teminat tutarlarının belirlenmesinde göz önünde bulundurulacak azami hadler, teminatın verileceği yıla ilişkin olarak söz konusu hadlerin 213 sayılı Kanunun mükerrer 414 üncü maddesi kapsamında yapılan artırım sonrası tutarları ile dikkate alınacağı belirtilmiştir.  Buna göre Vergi Usul Kanununda yer alan maktu hadler ile asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan para ile ödenecek ceza miktarları, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde hesaplanan maktu had ve miktarların yüzde beşini aşmayan kesirler dikkate alınmaz. Cumhurbaşkanı bu suretle tespit edilen had ve miktarları yarısına kadar artırmaya veya indirmeye, nispi hadleri ise iki katına kadar artırmaya veya yarısına kadar indirmeye veya tekrar kanuni seviyesine getirmeye yetkilidir.

Bu kapsamda Kanunda belirtilen azami teminat tutarları 2023 Yılı için 544 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği İle yeniden değerleme oranı olan % 122,93 oranında artırılacaktır. Buna göre 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlar için 2023 yılı Teminat Tutarları;

·         Yeni işe başlayanlar için 28.000.000.- TL

·         Faaliyeti devam edenlerde ise 280.000.000.-TL

Olmuştur.

Söz konusu rakamlar kanunun belirlediği üst sınırların önce 2021 Yeniden Değerleme oranı olan % 36,20 oranında artırılması ve daha sonra 2022 yılı için %  122,93 oranında artırılması ile bulunan tutarlardır. İlk etapta yanlış hesaplandığı algısı yaratabilir. Hesaplama doğrudur.

Teminat Vermemenin Yaptırımı Nedir?

7318 Sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesine eklenen düzenlemeyle de,  mükerrer 257 nci maddeye eklenen hüküm gereğince verilmesi gereken teminatı vermeyen mükelleflere, özel usulsüzlük cezası kesilmesine ilişkin düzenleme yapılmıştır. Dolayısıyla Mükerrer 257 nci maddenin birinci fıkrasının  (8) ve (10) numaralı bentleri(**) uyarınca getirilen zorunluluklara uymayanlara, (1) numaralı bentte yer alan tutarın (2023 Yılı için 7500 TL’nin)  10 katından (75.000 TL’den) az ve 1 milyon (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023'dan itibaren 2.800.000 TL) Türk lirasından fazla olmamak üzere, bir önceki hesap dönemine ait brüt satışlar toplamının binde 3'ü tutarında özel usulsüzlük cezası kesileceği hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca  Bu Tebliğin 5 inci maddesi gereğince teminat vermekle yükümlü olmasına rağmen bu yükümlülüğü yerine getirmeyen mükelleflere ilişkin bilgiler, ilgili vergi dairesi tarafından gerekli işlemlerin yapılması için EPDK’ya bir yazı ile bildirileceği açıklanmıştır.  Söz konusu mükelleflerin teminat verme yükümlülüklerini sonradan yerine getirmeleri halinde de bu durum ayrıca EPDK’ya bildirilecektir. Dolayısıyla,  7318 Sayılı Kanunun 10 ve 12 inci maddeleri ile 5015 ve 5307 Sayılı Kanunlara eklenen “bu Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlardan, 213 sayılı Kanunun mükerrer 257 nci maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendine göre istenilen teminatı vermeyenlerin ilgili piyasa faaliyeti teminat verilinceye kadar durdurulur ve bu süre içinde söz konusu tesis veya faaliyet için başka bir gerçek veya tüzel kişiye de lisans verilmez.” hükmü ile teminat verilmediği durumlarda ciddi ticari riskler ile karşılaşmak muhtemel.  Bu nedenle lisans veya idari yaptırım konusunda sorun yaşanmaması için teminatların süresinde verilmesine hassasiyet gösterilmesi önemli.

Sorumlu Vergicilik Bakışıyla;

VUK Mük. 257/8 ve 531 Sıra no.lu VUK Genel Tebliği kapsamında teminat vereceklerin; öncelikle söz konusu teminat verme yükümlülüklerinin her yıl için ayrı ayrı değerlendirildiğini,  kanuni oranların her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak güncellendiğini, güncellenen bu teminat tutarlarına göre teminatların verilmesi gereken sürede gerekirse eksik teminatlarını tamamlamaları gerektiği, önceki yıllarda fazla verildiği netleşen teminatların ise ancak  5 yıl sonra iade alınabileceğinin, teminatların verilmemesi halinde yaptırımların ticari faaliyetleri riske sokabileceğinin bilinmesi ve hatırlanması gerekir.  

2023 yılına ilişkin GİB tarafından yayımlana sirküler ile teminat verme süreleri 31 Ağustos 2023 tarihine ertelenmiş olup, 531 Sıra no.lu Tebliğe göre kapsama giren şirketlerin kendi durumlarını değerlendirmesinde daha süre varken yarar olduğunu belirtmek isterim.

Timur Çakmak
KPMG Vergi Bölüm Başkanı | KPMG