VERGİSEL AÇIDAN BİNEK VE TİCARİ ARAÇ FARKLILIĞI

ÖZET

           İşletme aktifine kayıtlı araçların tamamı ticari amaçla kullanılıyor olsa bile bunlardan bazıları binek bazıları ise ticari nitelikte sayılmakta ve araçların binek veya ticari nitelikte olmaları vergi kanunlarının uygulamaları açısından bazı farklılıklar yaratmaktadır. Buna rağmen vergi mevzuatında binek araç ve ticari araç tanımları yapılmamış olup, buna bağlı olarak aralarında ayırım yapmak bazen sorunlara yol açabilmektedir. Bu durum özellikle hem binek araç hem de ticari araç özellikleri taşıyan ve hafif ticari araç denilen (Fiat Doblo, Renault Kangoo, Volkswagen Caddy, Peugeot Partner v.b.) sınıftaki araçlar için belirsizlik yaratmaktadır. Binek ve ticari araç ayırımını tam olarak yapabilmek için 8 seri numaralı Gümrük Kanunu Genel Tebliğinde yer alan tanımlamalara başvurulması gerekmektedir. Ancak bu ayırım yapıldıktan sonra binek veya ticari nitelikteki araçlar için vergi kanunlarında düzenlenmiş olan farklı hükümlerin doğru bir şekilde uygulanması mümkün olabilecektir.

Anahtar Kelimeler: Binek araç, ticari araç, araçların vergisel durumu.

1.GİRİŞ

İşletme aktifine kayıtlı araçların binek veya ticari nitelikte olmaları çeşitli vergi kanunları açısından farklı uygulamaların yapılmasını gerektirmektedir. Tabii ki bu farklı uygulamalardan bahsetmeden önce, binek araç, ticari araç ayırımının sağlıklı bir şekilde yapılması gerekmektedir. Fakat, vergi mevzuatında binek araç, ticari araç ayırımını tam olarak yapmamızı sağlayacak tanımlamalar bulunmamaktadır. Bu yüzden yazımızda öncelikle binek araç, ticari araç ayırımını nasıl yapabileceğimize dair açıklamalara yer verilecek daha sonra ise bu ayırıma bağlı olarak, gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, motorlu taşıtlar vergisi , vergi usul kanunu , veraset ve intikal vergisi kanunu yönünden ne gibi farklı uygulamaların olduğu ve binek araçlara ait diğer giderler konularında bilgiler verilecektir.

2. BİNEK ARAÇ – TİCARİ ARAÇ AYIRIMI

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinde yer alan (I) sayılı tarifeye göre vergilendirilen otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri kısaca binek araç olarak, aynı Kanun’un 6. maddesinde yer alan (II) sayılı tarifeye göre vergilendirilen minibüs, panelvan, motorlu karavan, kamyonet, kamyon, çekici ve benzerleri ise kısaca ticari araç olarak nitelendirilebilir. Fakat, hafif ticari araç olarak sınıflandırılan ve hem binek araç hem de ticari araç olarak kullanılabilen bazı araçların (Fiat Doblo, Renault Kangoo, Volkswagen Caddy, Peugeot Partner v.b.) hangi tarifeye tabi olacağı ne Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu ne de diğer vergi kanunlarınca açıklanmış değildir. Bu konuda başvurabileceğimiz tek kaynak 8 seri numaralı Gümrük Vergisi Genel Tebliği olup, buna göre hafif ticari araçlar, bazı fiziki özellikleri göz önünde bulundurularak aşağıdaki şekilde ayırıma tabi tutulacak ve bir kısmı binek bir kısmı da ticari olarak nitelendirilecektir.

Binek Araç (Tarife Pozisyonu 87.03 Olan Araçlar) ;

1+1 koltuklu, şöfor ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örn. yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (En arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıt,

Veya,

1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örn. yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (En arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıt

Ticari Araç (Tarife Pozisyonu 87.04 Olan Araçlar) ;

1+1 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, kargo kısmında araçların yolcu bölümlerinde bulunan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler) bulunmayan, iki yan panel boyunca arka camları bulunan (En arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın) veya bulunmayan, ) veya bulunmayan; şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunan kapalı kasa motorlu taşıt.

Netice itibariyle, otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri binek araç olarak, minibüs, panelvan, motorlu karavan, kamyonet, kamyon, çekici ve benzerleri ticari araç olarak değerlendirilecek, hafif ticari araçlar ise yapısal özelliklerine bakılarak, yukarıda yer alan binek araç tanımına uyanlar binek (otomobil), ticari araç tanımına uyanlar ticari (panelvan) araç sayılacaktır.

3. VERGİSEL AÇIDAN BİNEK VE TİCARİ ARAÇ FARKLILIĞI

Yukarıdaki bölümde yer alan açıklamalar çerçevesinde binek ve ticari araç ayırımı yapıldıktan sonra bu ayırımın çeşitli vergi uygulamaları bakımından ne gibi farklılıklar yarattığı aşağıda başlıklar halinde açıklanmıştır.

Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 14. maddesine göre, bu Kanuna bağlı (I) ve (IV) sayılı tarifelerde yer alan taşıtlardan (ticari maksatla kullanılan uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyeti ile uğraşan işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtlar hariç) alınan vergi ve cezalar ile gecikme zamları gelir ve kurumlar vergilerinin matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmez.

MTVK (I) sayılı tarifede yukarıda da bahsedildiği üzere binek araçlar, (IV) sayılı tarifede ise hava araçları yer almaktadır. Yani binek araçlar ve hava araçlarının motorlu taşıt vergileri gelir ve kurumlar vergilerinin matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmemekte ve kanunen kabul edilmeyen gider olarak matraha ilave edilmesi gerekmektedir. (II) sayılı tarifede yer alan ticari araçların motorlu taşıt vergileri ise gelir ve kurumlar vergilerinin matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmektedir.

İşletme aktifine kayıtlı tüm araçların bakım, onarım, akaryakıt v.b. giderleri ise binek veya ticari olup olmadığına bakılmaksızın gider olarak kabul edilip matrahtan indirilebilmektedir.
 

3.2. Katma Değer Vergisi

Binek araç ve ticari araç arasında katma değer vergisi uygulaması açısından hem satışlarında oran farklılığı hem de indirim konusunda yöntem farklılığı mevcuttur.

Bir mükellefin kullanılmamış (sıfır) olarak alacağı araç ister binek ister ticari olsun %18 oranında katma değer vergisine tabi olacaktır. Fakat bir mükellef aktifine kayıtlı kullanılmış (2.el) aracını sattığında araç binek ise %1, ticari ise %1(01/04/2019’dan itibaren %18) katma değer vergisi hesaplanacak ve faturada gösterilecektir.

Araç alımında ödenen katma değer vergilerinin indirimi ise ticari araçlar için KDVK’nun 29. maddesine göre mümkünken, binek araçlar için KDVK’nun 30/b maddesine göre (faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere) mümkün değildir. Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanlar, binek araçlara ait katma değer vergisini indirim konusu yapabilmektedirler. Fakat, bu tür işletmelerde bu amaç dışında kullanılan binek araçlara ait katma değer vergisinin de indirim mümkün değildir. Örneğin, bir araç kiralama şirketinde şirket ortağının kullanımında olan binek araca ait katma değer vergisinin indirimi mümkün değildir.

Binek araçlara ait indirilemeyen katma değer vergisinin gider olarak kaydedilmesi veya maliyete ekleme suretiyle itfa edilmesi gerekir.

İşletme aktifine kayıtlı tüm araçların bakım, onarım, akaryakıt v.b. giderlerine ilişkin katma değer vergilerinin ise binek veya ticari olup olmadığına bakılmaksızın indirilmesi mümkündür.

Konu ile ilgili olarak İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının Özelgesi şu şekildedir.

“…3065 sayılı KDV Kanunu'nun 1/1 inci maddesine göre, Türkiye'de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler KDV YE TABİDİR.

KDV oranları, 3065 sayılı KDV Kanunu'nun 28 inci maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak

yayımlanan 2007/13033 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi (BKK) ile BKK eki (I) sayılı

listede yer alan teslim ve hizmetler için %1, (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için

%8, bu listelerde yer almayan vergiye tabi işlemler için %18 olarak TESPİT EDİLMİŞTİR.

2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki (I) sayılı listenin 9 uncu sırasında;

"Aşağıda tanımları yapılan motorlu taşıtlardan yalnız "kullanılmış" olanlar,

Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 8701.90.50.00.00 Kullanılmış olanlar ile 87.03pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar(87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil). [(Yalnız binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış arabaları, arazi taşıtları, jipler, vb., motorlu karavanlar, elektrik, gaz, güneş enerjili vb. motorlu taşıtlar, "8703.10.11.00.00 özellikle kar üzerinde hareket etmek için dizayn edilmiş sıkıştırma ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu olanlar(dizel veya yarı dizel) veya kıvılcım ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu taşıtlar",

"8703.10.18.00.00 diğerleri"] [Ambulanslar, mahkum taşımaya mahsus arabalar, para

arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar

hariç.]" (KDV Kanunu'nun 30/b maddesine göre binek otomobillerin alımında yüklenilen

KDV'yi indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçların tesliminde bu Kararın 1'inci

maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı uygulanır.) ifadesine YER VERİLMİŞTİR.

Kullanılmış araçlarda uygulanacak KDV oranına ilişkin 60 No.lu KDV Sirküleri'nin (5.10)

bölümünde AÇIKLAMA YAPILMIŞTIR.

Buna göre, TGTC'nin 87.03 pozisyonu kapsamında binek otomobili olarak alınan ancak ticari

olarak tescil edilen araçların firmanız tarafından ticari araç olarak satışında %18 oranında KDV UYGULANACAKTIR’’denilmiştir.

3.3. Özel Tüketim Vergisi

Özel tüketim vergisi açısından binek araç, ticari araç ayırımı bir önem taşımamakta olup, insan taşımak üzere imal edilmiş araçlar ve yük taşımak üzere imal edilmiş araçlar ayırımı mevcuttur. Bu ayırım yapılırken yine 8 seri numaralı Gümrük Vergisi Genel Tebliğinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Her iki araç türü de ÖTVK (II) sayılı listede yer almakta ve teknik özelliklerine göre ayrı ayrı belirtilerek ayrı ayrı oranlara tabi tutulmaktadır. Fakat genel itibariyle binek araçlara ait Özel Tüketim Vergisi oranlarının ticari araçlara oranla daha yüksek olduğu söylenebilir.

Örnek olarak binek araçlarda;

-Motor silindir hacmi 1600 cm’ü geçmeyenler

ÖTV matrahı 70.000 TL ‘yi aşmayanlar	30
ÖTV matrahı 70.000 TL’yi aşıp 120.000 TL’yi aşıp 120.000 TL’yi aşmayanlar	35
Diğerleri	60

Motor silindir hacmi 1600 cm’ü geçen fakat 2000 cm’ü geçmeyenler

Elektrik motoru da olanlardan elektrik motor gücü 50 kw’ı geçip motor silindir hacmi 1800 cm‘ü geçmeyenler

ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşmayanlar	30
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşıp 135.000 TL’yi aşmayanlar	35
Diğerleri	60

 

Diğerleri

ÖTV matrahı 170.000 TL’yi aşmayanlar	100
Diğerleri	110

Motor silindir hacmi 2000 cm’ü geçenler

Elektrik motoru da olanlardan elektrik motor gücü 100 kw’ı geçip motor silindir hacmi 2500 cm‘ü geçmeyenler

ÖTV matrahı 170.000 TL’yi aşmayanlar	100
Diğerleri	110

Diğerleri                                                               160

Sadece elektrik motorlu olanlar

Motor gücü 85 kw’ı geçmeyenler	3
Motor gücü 85 kw’ı geçen fakat 120kw’ı geçmeyenler	7
Motor gücü 85 kw’ı geçenler	15

Eşya taşımaya mahsus araçlarda (Yalnız kayıt ve tescile tabi olanlar)

Motor silindir hacmi 3000 cm³’ü geçmeyenler	10
Motor silindir hacmi 3000 cm³’ü geçen fakat 4000 cm³’ü geçmeyenler	52
Motor silindir hacmi 4000 cm³’ü geçenler	75

Konu ile ilgili İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesi şu şekildedir. “…4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu'nun (1/1) maddesiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki araçlardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki araçlardan kayıt ve tescile tabi olmayanların ise ithali veya imalatçıları tarafından teslimi, bir defaya mahsus olmak üzere ÖTV'nin KONUSUNA ALINMIŞTIR. Ayrıca, Kanunun (1/2) maddesinde, Kanuna ekli listelerde yer alan malların Türk Gümrük Tarife Cetvelinde (TGTC) tanımlanan mallar olduğu, bu malların tarife numaralarında veya tanımlarında bu Kanuna ekli listelerdeki malların tarife numaralarında veya tanımlarındaki değişikliğin mahiyetini, TGTC'de yapılan değişikliklere bağlı olarak açıklamaya Maliye Bakanlığının yetkili olduğu; (12/1) maddesinde de ÖTV'nin, bu Kanuna ekli listelerde yazılı malların karşılarında gösterilen tutar ve/veya oranlarda alınacağı hüküm ALTINA ALINMIŞTIR. Bu bağlamda, ÖTV'ye tabi taşıt araçlarını kapsayan (II) sayılı listede, genel itibariyle aracın Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon numarası, kayıt ve tescile tabi olup olmaması, motor silindir hacmi, azami ağırlığı/azami yüklü kütlesi, istihap haddi, yolcu taşıma kapasitesi gibi kriterler vergilendirmede esas alınmakta olup, Karayolları Trafik Kanunu, Motorlu Taşıtlar Kanunu, Karayolu Taşıma Yönetmeliği veya Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onay Yönetmeliği gibi ilgili diger mevzuatta yer alan tanımlarla yükümlülükler ÖTV uygulamasında VERGİLENDİRMEYİ ETKİLEMEMEKTEDİR. Dolayısıyla, ÖTV uygulamasında, bir aracın vergilendirilmesinde aracın tescil kayıtlarındaki kullanım amacı, hususi veya ticari olarak kullanılması gibi hususlar önem ARZ ETMEMEKTEDİR.’’denilmiştir.

MTVK 5. maddesine göre, kısaca binek araç dediğimiz otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri (I) sayılı tarifeye göre vergilendirilir. 2019 yılına ait (I/A) sayılı tarife (31.12.2017 tarihinden önce kayıt ve tescil edilen taşıtlar için) aşağıdaki gibidir.

Motor Silindir Hacmi (cm³)	Taşıtların Yaşları İle Ödenecek Yıllık Vergi Tutarı (TL)
	1 - 3 yaş	4 - 6 yaş	7 - 11 yaş	12 - 15 yaş	16 ve yukarı yaş
1-Otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri
1300 cm³ ve aşağısı	861,00	600,00	336,00	254,00	90,00
1301 - 1600 cm³ e kadar	1.499,00	1.124,00	652,00	461,00	177,00
1601 - 1800 cm³ e kadar	2.647,00	2.068,00	1.218,00	742,00	288,00
1801 - 2000 cm³ e kadar	4.170,00	3.211,00	1.888,00	1.124,00	443,00
2001 - 2500 cm³ e kadar	6.253,00	4.540,00	2.837,00	1.695,00	671,00
2501 - 3000 cm³ e kadar	8.720,00	7.585,00	4.739,00	2.549,00	936,00
3001 - 3500 cm³ e kadar	13.279,00	11.948,00	7.197,00	3.592,00	1.318,00
3501 - 4000 cm³ e kadar	20.878,00	18.028,00	10.617,00	4.739,00	1.888,00
4001 cm³ ve yukarısı	34.170,00	25.624,00	15.175,00	6.820,00	2.647,00

01.01.2018 tarihinden itibaren kayıt ve tescil edilmiş taşıtlar için motorlu taşıtlar vergisi tarifesi


 

Motor Silindir Hacmi (cm)	Taşıt Değeri (TL)	Satır Numarası	Taşıtların Yaşları ile Ödenecek Yıllık Vergi Tutarı (TL)
			1-3 yaş	4-6 yaş	7-11 yaş	12-15 yaş	16 ve yukarı yaş
1- Otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri
1300 cm ve aşağısı	46.300’ü aşmayanlar	1	861	600	336	254	90
	46.300’ü aşıp 81.100’ü aşmayanlar	2	946	660	369	280	99
	81.100’ü aşanlar	3	1.033	720	403	305	108
1301 - 1600 cm e kadar	46.300’ü aşmayanlar	4	1.499	1.124	652	461	177
	46.300’ü aşıp 81.100’ü aşmayanlar	5	1.649	1.236	717	506	194
	81.100’ü aşanlar	6	1.799	1.349	782	552	212
1601 - 1800 cm e kadar	115.900’ü aşmayanlar	7	2.911	2.276	1.339	817	317
	115.900’ü aşanlar	8	3.176	2.482	1.462	892	346
1801 - 2000 cm e kadar	115.900’ü aşmayanlar	9	4.586	3.532	2.076	1.236	487
	115.900’ü aşanlar	10	5.003	3.854	2.265	1.349	531
2001 - 2500 cm e kadar	144.800’ü aşmayanlar	11	6.879	4.994	3.120	1.864	738
	144.800’ü aşanlar	12	7.505	5.448	3.403	2.034	805
2501 - 3000 cm e kadar	289.700’ü aşmayanlar	13	9.591	8.344	5.213	2.804	1.029
	289.700’ü aşanlar	14	10.464	9.102	5.687	3.059	1.123
3001 - 3500 cm e kadar	289.700’ü aşmayanlar	15	14.606	13.143	7.917	3.952	1.449
	289.700’ü aşanlar	16	15.935	14.337	8.636	4.311	1.582
3501 - 4000 cm e kadar	463.600’ü aşmayanlar	17	22.965	19.831	11.679	5.213	2.076
	463.600’ü aşanlar	18	25.054	21.633	12.742	5.687	2.265
4001 cm ve yukarısı	550.500’ü aşmayanlar	19	37.587	28.186	16.693	7.503	2.911
	550.500’ü aşanlar	20	41.004	30.749	18.211	8.184	3.176

 

2-Motosikletler
100 - 250 cm³ e kadar	161	121	89	56	22
251 - 650 cm³ e kadar	333	252	161	89	56
651 - 1200 cm³ e kadar	856	509	252	161	89
1201 cm³ ve yukarısı	2.075	1.372	856	680	333

MTVK 6. maddesine göre, kısaca ticari araç dediğimiz minibüs, panelvan, motorlu karavan, kamyonet, kamyon, çekici ve benzerleri (II) sayılı tarifeye göre vergilendirilir. 2019 yılına ait (II) sayılı tarife aşağıdaki gibidir.

Taşıt Cinsi ve Oturma Yeri /Azami Toplam Ağırlık	Taşıtların Yaşları ile Ödenecek Yıllık Vergi Tutarı (TL)
	1 - 6 yaş	7-15 yaş	16 ve yukarı yaş
1) Minibüs	1.029	680	333
2) Panel van ve motorlu karavanlar (Motor Silindir Hacmi)
1900 cm3 ve aşağısı	1.372	856	509
1901 cm3 ve yukarısı	2.075	1.372	856
3) Otobüs ve benzerleri (Oturma Yeri)
25 kişiye kadar	2.597	1.551	680
26-35 kişiye kadar	3.114	2.597	1.029
36-45 kişiye kadar	3.466	2.940	1.372
46 kişi ve yukarısı	4.157	3.466	2.075
4) Kamyonet, kamyon, çekici ve benzerleri (Azami Toplam Ağırlık)
1.500 kg.’a kadar	923	613	301
1.501-3.500 kg’a kadar	1.867	1.083	613
3.501-5.000 kg’a kadar	2.805	2.334	923
5.001-10.000 kg’a kadar	3.114	2.645	1.241
10.001-20.000 kg’a kadar	3.742	3.114	1.867
20.001 kg ve yukarısı	4.681	3.742	2.175

Vergi Usul Kanunu’na göre, aktife kayıtlı araçların amortisman uygulamaları aracın binek veya ticari nitelikte olmasına göre farklılık taşımaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nun 320. maddesine göre; “Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.

Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir.

Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.”

333 seri numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan amortisman tablosunun (6) numaralı bölümünde taşıt araçlarının normal amortisman oranları aşağıdaki şekilde belirtilmiştir.

Otomobiller ve taksiler (Jipler ve arazi taşıtları dahil)	%20
Otobüs, Minibüs, Midibüsler	%20
Hafif kamyonlar (Yüksüz ağırlığı 6 tona kadar olanlar) ve kamyonetler	%25
Ağır yük kamyonları (Yüksüz ağırlığı 6 ton ve üzeri olanlar)	%20

Yukarıda yer alan düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, binek araçlara ait normal amortisman oranı %20 olup, bunlara (faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere) aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.

Ticari araçların normal amortisman oranları ise türüne göre %20 veya %25 olarak değişmekte olup, bunlara aktife girdiği hesap dönemi için hangi tarihte alınmış olursa olsun tam amortisman ayrılır.

Konu ile ilgili İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın özelgesi şu şekildedir.

“…213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 313 üncü maddesinin birinci fıkrasında; "İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara gore tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder."HÜKMÜ MEVCUTTUR.

Anılan Kanunun 315 inci maddesine göre de, mükelleflerin amortismana tabi iktisadi

kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa edecekleri ve ilan edilecek oranların tespitinde iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerinin dikkate alınacağı hükme bağlanmış olup, söz konusu maddenin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak "Faydalı Ömür ve Amortisman Oranları" tespit edilmiş ve bu oranlar 333,339,365, 389, 399, 406, 418 ve 439 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleriyle AÇIKLANMIŞTIR.

Öte yandan, 333 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği eki listenin 6 ncı bölümünde taşıma araçlarının faydalı ömür ve amortisman oranları belirlenmiş olup, söz konusu taşıma araçlarının ticari veya hususi olarak tescil edilmiş olmaları amortisman uygulaması bakımından önem ARZ ETMEMEKTEDİR’’denilmiştir.

Bir kişiye herhangi bir taşıtın bağışlanması durumunda, ivazsız bir intikal söz konusu olduğu için, taşıtın rayiç bedeli üzerinden Veraset ve İntikal Vergisi ödenecektir.

 Aynı şekilde miras yoluyla bir kişiye taşıt intikal etmişse yine veraset ve intikal vergisi gündeme gelecektir.

 Her iki örnekte de verginin mükellefi kendisine veraset yoluyla veya ivazsız bir şekilde mal intikal eden şahıstır. (V.İ.V.K. madde 5)

 Taşıtlar V.İ.V.K.'na göre menkul mal kapsamındadır ve ilgili kanunun 10. maddesi uyarınca rayiç bedelle değerlenip vergi konusu yapılacaktır'.

 Taşıt işletmenin aktifinden çekilmişse, işletme sahibi bir yakınına bağışta bulunmuşsa, bu taşıtın GVK 41/1 ve V.U.K.'nun 267. maddeleri uyarınca emsal bedeliyle değerlenip öz sermaye hesabında dikkate alınması gerekir.

— Taşıtlar AATUHK'nun 10/5 maddesi uyarınca «haciz varakasına dayanılarak haczedilmek» şartıyla amme alacağına teminat olarak gösterilebilir.

 — Ücretliler, serbest meslek kazancı sahipleri taşıtlarıyla ilgili olarak yaptıkları akaryakıt, onarım, bakım, sigorta vb. giderlerini vergi iadesine konu harcama olarak vergi iadesi beyannamesine dahil edemezler.

 — Gerçek kişilere ait bir taşıtın yanması, hasara uğraması vs. durumlarda, taşıtın sigortalı olması koşuluyla, sigortadan alınan bedel bir gelir unsuru değildir. Taşıt bir servet unsurudur. taşıtın hasara uğraması sonucu, taşıt, sigorta bedeline dönüşmüştür. (Servetin paraya dönüşümü) Kısaca sigorta tazminatının rayiç bedelinin üzerinde olması vergilemeye konu teşkil etmez. Taşıt aracı işletmeye dahil ise farklı bir durum söz konusudur.

— Taşıtın sigortadan alınan bedeli ile kayıtlı değerinin karşılaştırılması gerekir. Kayıtlı değer sigortadan alınan bedelin üzerinde ise bir zarar söz konusudur. İşletme kazancının tespitinde zarar tutarı, olumsuz bir unsur olarak dikkate alınır. Karlılığın var olduğu durumda, işletme sahibi lehine bir fark söz konusudur. Dönem kazancının tespitinde olumlu bir kalem olarak dikkate alınmalıdır.

— Taşıt araçlarının satılması durumunda; taşıtın sahibinin gerçek kişi olmasına veya herhangi bir işletmeye dahil olmasına göre özellik arz eder.

      Gerçek kişilere ait taşıtların satışı sırasında maliyet bedeliyle satış bedeli arasında doğan olumlu veya olumsuz farkın herhangi bir şekilde vergilendirilmesi söz konusu değildir.

       İşletmeye dahil bir taşıtın satış işlemi sırasında doğması olası kar ve zararın işletme kazancının tespitinde dikkate alınması gerekir.

— Ücretli, serbest meslek erbabı, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ve sair kazanç ve irat sahiplerinin taşıtlarına ilişkin amortisman ayırma ve giderlerini kazançlarından indirme hakları yoktur.

4.SONUÇ          

Yazımızın yukarıda yer alan bölümlerinde araçların binek veya ticari nitelikte olmasının vergi kanunları açısından farklı uygulamalara yol açtığından bahsedilmiştir. Bu ayrım özellikle hem binek hem de ticari olarak kullanılmakta olan hafif ticari araçlar için önem taşımaktadır. Bu ayrım uygulamada genellikle aracın kullanılış amacına göre yapılmakla beraber, doğru olan 8 seri numaralı Gümrük Vergisi Genel Tebliği’nde açıklanan teknik özelliklere göre ayrım yapılmasıdır. Bu ayrım yapıldıktan sonra hangi araç türü için hangi vergi kanununda ne tür farklılıklar olduğunun bilinmesi ve buna göre uygulanması gerekmektedir. Yazımızda bu konuda bilgiler vermeye çalışılmıştır.