Ülkemiz teşvik mevzuatına göre, engelli işçi çalıştıran işyerleri çalıştırdıkları engelli personel için ödeyecekleri sigorta priminin işveren payı için teşvikten faydalanıyorlar. Buna göre, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı devlet tarafından karşılanıyor.
Bu teşvikten aşağıdaki hallerde faydalanmak mümkün;
- Aynı il sınırları içinde elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işyeri işverenlerinden, kontenjan dahilindeki engelli sigortalılar için
- Kontenjan haricindeki engelli sigortalılar için
- Korumalı işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalılar için
- Engelli sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmayan işyerlerinde çalıştırılan engelli sigortalılar için
Yukarıda saydığımız hallerden belki de en az bilineni korumalı işyerleri ile ilgili düzenleme. Geçtiğimiz hafta Resmi Gazete’de yayımlanan Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelik ile bu konuda uygulamaya yönelik çerçeve belirlendi. Böylece 26/11/2013 tarihli ve 28833 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmış oldu.
Korumalı İşyerinin Kapsamı Nasıl Belirleniyor? Nereye Başvurulur?
Korumalı işyeri, iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli bireylere istihdam oluşturmak amacıyla Devlet tarafından teknik ve mali yönden desteklenen ve çalışma ortamı özel olarak düzenlenen işyerini ifade ediyor.
Engelli en az beş bireyin çalıştığı veya çalışacağı işyerinin işvereni, korumalı işyeri statüsünün kazanılması için Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne başvuruda bulunması gerekiyor. Korumalı işyerlerinde çalışacak engelli bireylerin sayısının korumalı işyerindeki toplam işçi sayısına oranın ise yüzde elliden az olamaması gerekiyor. Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde, belirsiz süreli iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınıyor. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülüyor.
Türkiye İş Kurumuna kayıtlı ve korumalı işyerinde çalışmak isteyen engelli bireyler bireysel olarak veya Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri aracılığı ile işyerlerine başvurmaları gerekiyor. İşyeri, işe aldığı engelli bireyleri en geç bir ay içinde Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü ve Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne bildirmekle yükümlü.
Başvuruda İşverenden Hangi Belgeler İsteniyor?
Gerçek veya tüzel kişilerin; işyerinin üretim faaliyetini veya faaliyetlerini, işyerinde çalışan veya çalışacak toplam işçi sayısını, çalışan veya çalışacak engelli birey sayısını, engel durumlarını ve işyerinde yaptığı veya yapacağı işler ile işyerinin adresini belirten ve işyerine korumalı işyeri statüsü kazandırma talebini içeren dilekçe ve gerekli belgelerle birlikte Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne başvurmaları gerekiyor.
Başvuruda korumalı işyeri açmak isteyen gerçek kişiden veya tüzel kişi temsilcisinden şu belgeler isteniyor;
a) T.C. Kimlik numarası beyanı,
b) Adli sicil kaydına ilişkin yazılı beyanı,
c) Tüzel kişinin temsilcisinin yetki belgesi,
ç) Dernek ve vakıflar için, vakıf senedi veya dernek tüzüğünde amaçlar arasında eğitim ve üretim faaliyetlerinin yer aldığını gösteren belge,
d) 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 22/A maddesi hükmüne göre vadesi geçmiş borç olarak kabul edilen vergi türlerinden borcunun olmadığına dair belge ile sosyal güvenlik kurumlarından alınacak prim borcu olmadığına dair belge,
e) İlgili mevzuatı uyarınca alınması gereken izin ve belgeler.
Bu belgelerin dışında ayrıca korumalı işyeri yöneticisinden; T.C. Kimlik numarası beyanı, adli sicil kaydına ilişkin yazılı beyanı, bulaşıcı bir hastalığı bulunmadığına ilişkin sağlık raporu ve eğitim durumuna ilişkin yazılı beyanı da isteniyor.
Korumalı İşyerine Hangi Engelli Bireyler Çalıştırılabiliyor? Hangi Belgeler İsteniyor?
Korumalı işyerinde istihdam edilebilmek için aşağıdaki üç şartın bir arada olması gerekiyor;
a) Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporuna göre en az % 40 oranında zihinsel veya ruhsal engelli olmak veya Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporuna göre en az “hafif düzeyde özel gereksinimi vardır (%40-49)” ibaresi bulunan zihinsel veya ruhsal engelli birey olmak,
b) Türkiye İş Kurumuna kayıtlı olmak,
c) 15 yaşını bitirmiş olmak,
Engelli bireyin kabulü için ise aşağıdaki belgelerin sunulması gerekiyor;
a) T.C. Kimlik Numarası beyanı,
b) Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporunun veya Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporunun aslı veya onaylı örneği,
c) İki adet fotoğraf,
ç) Var ise öğrenim belgesinin veya çıkış belgesinin aslı veya aslı ibraz edildiğinde Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğünce onaylanan örneği,
Korumalı İşyerleri Hangi Bildirimlerde Bulunmalı?
Korumalı işyerleri, aylık personel durum çizelgesini takip eden ayın yedinci gününe kadar düzenleyerek Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne göndermeleri gerekiyor? Ayın yedinci gününün tatile denk gelmesi halinde takip eden ilk iş günü gönderilir.
Ayrıca işyeri, herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren engelli bireyin ayrılış nedenlerini yedi gün içinde Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne bildirmekle yükümlü.
Korumalı işyerleri, bir yıllık üretim, istihdam, satış, bağış, yatırım, pazarlama, stok, istihdam ettiği personel gibi bilgileri içeren faaliyet raporunu da her yılın Mart ayı içerisinde Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne iletirler.
Son olarak, korumalı işyerleri, taşınma, devir, birleşme ve kapanma durumlarını on beş gün öncesinden Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
Korumalı İşyerlerinde Hangi Koşullar Sağlanmalı?
Bir işyerinin korumalı işyeri statüsünde değerlendirilebilmesi için çalıştırılan personele ve fiziki koşullara göre bazı şartların yerine getirilmesi gerekiyor. Bunları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
a) Korumalı işyerinde; işyeri yöneticisi ile mesleki ve teknik eğitim alanında yükseköğrenim görmüş veya usta öğreticilik yeterliğini haiz eğitici personel istihdamı zorunludur. (İşyeri yöneticisi, nitelikleri haiz olmak kaydıyla, aynı iş yerinde eğitici personel görevini yürütebilir.)
b) Korumalı işyerinde, işyerinin kapasitesine göre ayrıca teknik, idari ve yardımcı personel ile ihtiyaç duyulabilecek diğer personel çalıştırılabilir.
c) Korumalı işyeri veya korumalı iş merkezi binasının bulunduğu yerin, engelli bireylerin geliş ve gidişlerinde trafik yönünden uygun ve emniyetli olması şartı aranır.
d) Korumalı işyeri veya korumalı iş merkezinde yangından korunma için yeterli sayıda yangın söndürme cihazı ve malzemesi, sesli ve ışıklı alarm sistemi ile engelli bireylerin kullanımına uygun yangın tahliye sistemi bulundurulması zorunludur.
e) Korumalı işyeri veya korumalı iş merkezinde elektrik anahtarı, priz, lamba gibi elektrikli aletler, kesici delici aletler ile yanıcı ve yakıcı maddelerin engelli bireyler için tehlike oluşturmasını önleyecek tedbirler alınır.
f) Korumalı işyeri veya korumalı iş merkezi binası çevresinde patlayıcı ve yanıcı madde satan veya depolayan kuruluşlar bulunması hâlinde, uygun mesafelerin korunması ve tedbirlerin alınması sağlanır.
g) Korumalı işyeri rutubetli ortamda olmamalı, gün ışığı almalı ve uygun elektrik ışığı ile aydınlatılmalıdır.
h) Korumalı işyeri tabanı sağlığa zarar vermeyecek, ıslak ve kuru halde kaymayan ve kolay temizlenen bir malzeme ile kaplanmalıdır.
i) Merdivenlerin genişliği ve yüksekliği iniş ve çıkışlarda kolaylık sağlayacak şekilde erişilebilirlik standartlarına uygun olmalı, emniyet korkulukları bulunmalıdır.
j) Kapılar erişilebilirlik standartlarına uygun olmalıdır.
k) Atölyeler ve diğer bölümlerin arası duvarla bölünmeli, sesli makinelerin kullanıldığı yerlerde ses geçirmez materyaller tercih edilmelidir.
l) Korumalı işyerinin ve korumalı iş merkezlerinin tuvaletleri ve duş alanları erişilebilirlik standartlarına uygun olmalıdır.
m) Korumalı iş merkezinde; merkezi yönetim odası, sosyal servis, personel ve işçi odası, atölye, çok amaçlı salon, mutfak ve yemekhane, sağlık odası veya kabini, banyo ve tuvalet ile ihtiyaç duyulan diğer bölümlerin bulundurulması zorunludur.
İşçi Başına Ücret Desteği Nasıl Alınır?
Korumalı işyerlerinde çalıştırılan engelli işçilerin ücretlerinin bir kısmını Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı karşılıyor. Öncelikle korumalı işyerlerinde çalışan her engelli için 2022 sayılı Kanun’a göre ödenen bakıma muhtaç engelli maaşı kadar tutar Bakanlık tarafından işverene ödeniyor. Eğer korumalı işyeri Cumhurbaşkanlığı tarafından tespit edilen kalkınmada öncelikli illerden birisinde bulunuyorsa bu tutar %20 artıyor. Bunun yanında %75’lik engelli işçi sayısının üstüne çıkılırsa fazladan çalıştırılan her engelli işçi için ekstra %20 artış daha oluyor.
Söz konusu destekten yararlanabilmek için önemli bir şart var. O da ücretlerin işveren tarafından zamanında ve eksiksiz ödenmesi…
Vergi İndirimi Ne Kadar?
Korumalı işyerleri için bir başka avantaj ise vergi indirimi konusunda. Nitekim Gelir Vergisi Kanunu’nun 89. maddesine göre; korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının yüzde 100’ü oranında korumalı işyeri indirimi uygulanmakta. Burada uygulanan indirim, her bir engelli çalışan için azami beş yıl süre ile uygulanır ve yıllık olarak indirilecek tutar, her bir engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının yüzde 150’sini aşamaz.
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesine göre ise korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının % 100’ü oranında korumalı işyeri indirimi uygulanmakta. Burada da indirim, her bir engelli çalışan için azami beş yıl süre ile uygulanır ve yıllık olarak indirilecek tutar, her bir engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 150’sini aşamaz.
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
