Kira ödemeleri ile alakalı 268 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, 29 Temmuz 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştı. 268 Seri No'lu Tebliğ uyarınca kira ödemelerinde daha önce konutlarda aylık 500 lirayı aşmayan kiralar elden ödenebiliyordu. Oysa haftalık ya da günlük (kısa süreli) konut kiralamalarında banka ya da finans kuruluşu aracılığıyla gönderme zorunluluğu bulunmaktaydı. Dükkân kiralarında ise tutar ne olursa olsun banka ya da finans kuruluşları aracılığıyla ödenmesi gerekiyordu. Banka ya da finans kuruluşları aracılığıyla ödenmesi gerektiği halde elden ödenir ve bu durum tespit edilirse özel usulsüzlük cezası kesilmektedir. Ve daha önemlisi uygulanan idari para ceza tutarları daha düşük idi.
Bu konuyla alakalı yani kira ödemelerinin artık elden verilmemesini düzenleyen ve aksi durumda yüksek cezaların uygulanacağını içeren 328 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği 17 Ekim 2024 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girdi. Ayrıca bu 328 Seri No'lu Genel Tebliğ ile 268 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği de yürürlükten kaldırıldı.
328 Seri No'lu yani yeni Tebliğe göre konutlar için uygulanan 500 TL’lik kira sınırı kaldırılmakta, tutar ne kadar olursa olsun banka ya da finans kurumları aracılığıyla ödenmesi gerekmektedir. Kirayı öderken de açıklamaya kira ödemesi yazılması önerilmektedir.
Bu zorunluluğa uymayanlara yani kirayı elden verenlere idari para cezası –VUK mük. m.355 uyarınca özel usulsüzlük cezası- kesilecek.
Konuyu örneklerle izah etmeye çalışayım…
Örnek 1
Ahmet Amca İstanbul Kadıköy’deki evini Öğretim Üyesi Murat Bey’e 1 Kasım 2024 tarihinde aylık 20 bin liraya kiraya vermiştir. Ancak Kasım 2024’e ilişkin aylık 20 bin lirayı Murat Bey’in ev sahibine bankadan değil de elden verdiği tespit edilmiştir.
Buna göre elden tahsil edilen ve ödenen 20 bin TL kira tutarı için bu tutarın yüzde 10’u oranında hesaplanan (20.000 TLx0,10=) 2 bin lira ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5 bin TL’nin altında kaldığından, Ahmet Amca ve Murat Bey’e ayrı ayrı Kasım ayı için (1 ay x 5.000=) 5 bin TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Ancak kiracı Murat Bey, ödemenin elden yapıldığını, ödemeyi takip eden beş (5) iş günü içerisinde kendiliğinden vergi idaresine bildirirse Murat Bey’e özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir. Ahmet Amca için böyle bir seçenek bulunmamaktadır.
Konut/dükkân sahibi ile kiracının tüccar, avukat, doktor gibi serbest meslek erbabı olması durumunda ceza tutarları artmaktadır, aman dikkat…
Örnek 2
Kira geliri (gayrimenkul sermaye iradı) yönünden mükellefiyeti bulunan Yalçın Bey 1 Temmuz 2024 tarihinde Sarıyer’deki konutunu bir şirkette ücretli olarak çalışan Erol Bey’e aylık 25 bin liraya kiraya vermiştir.
Vergi idaresi, kiracı Erol Bey’in 2024 Kasım ve Aralık ayına ilişkin yani iki aylık kiranın 10 bin lirasını bankadan kalan 15 bin lirasını ise elden verdiğini tespit etmiştir.
Buna göre; her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, elden tahsil edilen ve ödenen 15 bin lira kira tutarı için bu tutarın yüzde 10’u oranında hesaplanan (15 bin TL x 0,10=) 1.500 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5.000 TL’nin altında kaldığından, ev sahibi Yalçın Bey ve Kiracı Erol Bey’e ayrı ayrı Kasım ve Aralık ayları için (2 ay x 5.000=) 10 bin TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Örnek 3
Kira geliri (gayrimenkul sermaye iradı) yönünden mükellefiyeti bulunan Mehmet Bey 1 Ağustos 2024 tarihinde Muğla’da bulunan dairesini serbest meslek erbabı olan Avukat Duygu Hanım’a konut olarak aylık 25 bin liraya kiraya vermiştir. Serbest meslek erbabı Avukat Duygu Hanım, kiraladığı konutu mesleki faaliyetinden bağımsız olarak ikamet amaçlı olarak kullanmaktadır.
Ancak Muğla Vergi İdaresi yaptığı tespitte Avukat Duygu Hanım’ın Kasım ve Aralık (2024) aylarına ilişkin kira tutarlarını bankadan değil de elden ödediği tespit edilmiştir.
Buna göre; her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, elden tahsil edilen ve ödenen 25 bin lira kira tutarı için bu tutarın yüzde 10’u oranında hesaplanan (25.000 TLx0,10=) 2.500 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5 bin TL’nin altında kaldığından Mehmet ve Duygu’ya ayrı ayrı Kasım ve Aralık ayları için (2 ay x 5.000=) 10 bin lira özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Örnek 4
Kira geliri (gayrimenkul sermaye iradı) yönünden mükellefiyeti bulunan Ali Bey ve Ayşe Hanım yarı yarıya (yüzde 50) hisse sahibi oldukları Antalya Lara’da bulunan iş yerini 1 Eylül 2024 tarihinde bilanço esasına göre defter tutan ticari kazanç yönünden gelir vergisi mükellefi olan Ayhan Bey’e iş yeri olarak aylık 40 bin liraya kiraya vermişlerdir.
Ancak Antalya Vergi İdaresi yaptığı tespitte kiracı Ayhan Bey’in 2024 Kasım ve Aralık ayına ilişkin kiraları bankadan ödemediği elden ödediği anlaşılmıştır.
Buna göre; kiraya veren Ali Bey ve Ayşe Hanım’a, her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, hisseleri oranında (yarı yarıya hisse oldukları için 40 bin liranın yarısı 20 bin lira) elden tahsil ettikleri 20 bin lira kira tutarlarının yüzde 10’u oranında hesaplanan (20.000 TLx0,10=) 2.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5 bin TL’nin altında kaldığından, toplamda iki ay için (2 ay x 5.000=) 10 bin TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Kiracı Ayhan Bey’e ise her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, elden ödediği 40 bin lira kira tutarlarının yüzde 10’u oranında hesaplanan (40 bin lira x 0,10=) 4 bin TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı 20 bin TL’nin altında kaldığından, toplamda iki ay için (2 ay x 20 bin=) 40 bin lira tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Kiracı Ayhan Bey tarafından, kira bedelinin tamamının hissedarlardan herhangi birine (Ali Bey ve Ayşe Hanım’a) bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla ödenmesi durumunda ise hem kiraya verenler hem de kiracı tarafından tevsik yükümlülüğünün yerine getirildiği kabul edilecektir.
Örnek 5
Emekli Kemal Amca Kadıköy’deki dükkânını kafe olarak kullanması için bilanço esasına göre defter tutan Batı Bey’e 1 Kasım 2024’ten itibaren aylık 30 bin TL’ye kiraya vermiştir. Batı Bey Kasım ayı için 30 bin liralık kiranın 10 bin lirasını bankadan kalan 20 bin lirayı ise elden vermiştir. Bu durum tespit edilmiş ve Kemal Amca’ya, elden tahsil ettiği 20 bin TL kira tutarlarının yüzde 10’u oranında hesaplanan (20.000 TLx0,10=) 2.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı olan 5 bin TL’nin altında kaldığından 5 bin TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Kiracı Batı Bey’e ise elden ödediği 20 bin TL kira tutarlarının yüzde 10’u oranında hesaplanan (20.000 TLx0,10=) 2.000 TL ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı 20.000 TL’nin altında kaldığından Kasım ayı için 20.000 TL tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Özetle kira ödemelerine ilişkin koşullar daha da sertleşti ve cezalar fazlasıyla artırıldı. Bundan sonra çok dikkat etmekte fayda var. Zira mahkemelerin yolları çok fazla aşındırılacak gibi duruyor.
Örnek 6
Samsun Atakum’da restoran işleten (bilanço esasına göre defter tutan) ticari kazanç mükellefi Seyithan Bey, ticari işletmesine kayıtlı bir gayrimenkulü 1 Temmuz 2024 tarihinde Batı A.Ş.’ye aylık 350 bin liraya kiraya vermiştir.
Ancak Samsun Vergi İdaresi yaptığı tespitte kiracı Batı A.Ş.’nin 2024 Kasım ve Aralık ayına ilişkin kiranın 100 bin lirasını banka aracılığıyla kalan 250 bin lirasını ise elden ödediği anlaşılmıştır.
Buna göre kiraya veren Seyithan Bey ve kiracı Batı A.Ş.’ye, her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, elden ödenen ve tahsil edilen 250 bin lira kira tutarlarının yüzde 10’u oranında hesaplanan (250 bin TLx0,10=) 25 bin TL ceza tutarı, asgari ceza tutarı 20 bin liranın üzerinde olduğundan, toplamda iki ay için (2 ay x 25.000=) 50 bin lira tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Örnek 7
Sahibi olduğu konutu kısa süreli olarak günlük, haftalık veya aylık olarak kiraya veren ve bu faaliyeti nedeniyle işletme hesabı esasına göre defter tutan ticari kazanç mükellefi Sertuğ Bey, 2024 yılının Kasım ayında 15’er günlük konaklayan müşterileri Mehmet ve Murat Beyin her birinden 60 bin lira hizmet bedelini peşin olarak elden tahsil etmiştir.
Buna göre; kiraya veren Sertuğ Bey’e, her bir işlem için ayrı ayrı olmak üzere, elden tahsil ettiği 60 bin lira kira tutarlarının yüzde 10’u oranında hesaplanan (60 bin TLx0,10=) 6 bin lira ceza tutarı, 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarı 10 bin liranın altında kaldığından toplamda iki işlem için (2x10.000=) 20 bin lira tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Müşteri Mehmet ve Murat Bey’in her birine ise elden ödedikleri 60 bin TL kira tutarının yüzde 10’u olarak hesaplanan ve asgari ceza tutarı üzerinde kalan (60.000 TLx0,10=) 6 bin lira tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
