Yeni mali yılda işletmeler, başarılı bir gelecek için, kendilerini planlamak ve geleceği hazırlamak adına şimdiden kolları sıvamaya başladılar bile. 
İşletmeler kuruldukları günden itibaren, kuruluşlarında ortaya koydukları amaçlarını gerçekleştirmeye çalışırlar. Bu amaçlarına götürecek araç ise hiç şüphesiz işletmelerin planları olacaktır. 
İşletmeler faaliyet gösterdikleri alanda, kendilerinin üstünlüklerini, fırsatlarını, eksiklerini ve kendilerini tehdit eden tehlikeleri dikkate alarak, faaliyetlerine başlamadan önce finansal planlarını hazırlamalıdır. 
İşletmelerde modern yönetimin bir parçası olan planlama faaliyetleri, işletmelerin gelecekteki uzun dönemli hedeflerini ortaya koyar. İşletmeler uzun dönemli planlama faaliyetlerinin yanı sıra, hazırlamaları gereken kısa süreli finansal planlara da ihtiyaç duyarlar. İşletmelerde kısa süreli genel planlama aracı ise bütçelerdir. Kurumsal kültürün bir parçası olan bütçe, işletme yönetiminin, hedeflerine ulaşabilmesinde kullanacağı en önemli yönetim araçlarından birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu yazımda, Bütçe Nedir? İşletmeler Neden Bütçe Yapmalıdır? Bütçe Nasıl Yapılmalıdır? Gibi soruların cevabını bulabileceğiniz, bilgi notlarımı sizlerle paylaşmaya çalışacağım.

Bütçe Nedir?
Bütçe, belirli bir zaman periyodu içerisinde, işletmenin finansal ve finansal olmayan kaynaklarının elde edilmesi ve kullanımını tasarlayan, ayrıntılı bir plan ve gelecek için belirlenen planların, rakamlarla ifade edilmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Bütçe hazırlama faaliyetleri ise bütçeleme olarak ifade edilmektedir.
Kısa bir tarif ile bütçe, bir işletmenin, bir yıl içerisinde yapmak istediği her şeyi tablolara ve rakamlara dönüştürerek, sistemli hale getirmesi diyebiliriz.
İşletmelerin bütün fonksiyonlarını kapsayan bütçelere genel veya ana bütçe denir. Genel bütçe, işletmenin ulaşacağı genel amacı, işletmenin çeşitli fonksiyonlarını içine alan bütçeleri bir araya getirerek gösterir. Bu özelliği ile genel bütçeye üst bütçede denilir.

İşletmeler Neden Bütçe Yapmalıdır?
İzlemediğin, ölçmediğin, değerlendirip analiz etmediğin faaliyet, senin faaliyetin değildir.
İşletmelerde bütçe, bir performans hedefidir. Sağlıklı ve işin uzmanlarınca yapılmış bir bütçe ile işletmeler, bütün departmanların hedeflerini ve performanslarını rahatlıkla izleyebilir, ölçebilir ve değerlendirip analiz edebilirler.
Bütçeler işletmelere, planlama konusunda adeta bir rehberlik hizmeti sunmaktadır.
Bütçeleme, işletmeleri değişen şartlara bağlı olarak oluşan, geri bildirimlere dayanarak yeniden geleceğini planlama hususunda önemli katkılar sağlar.

Ayrıca bütçe ile işletmeler;

  • Yatırım kararlarını daha sağlıklı verebilir.
  • Finansman ihtiyaçlarını görür ve önceden önlem alabilir.
  • Değişimlere, yeni fırsatlara imkân olup olmadığını anlayabilir.
  • Planlanan ile gerçekleşen bütçe, arasındaki sapmaların nedenlerini ortaya koyarak iyileştirmelere gidebilir.
  • Farklı departmanların (satış, pazarlama, muhasebe, finansman, üretim, depo, bilgi işlem, lojistik vs.) birbirleriyle iletişim kurmalarını ve bilgi iletişim ağlarının gelişimine katkı sağlar.
  • İşletme sahipleri ile çalışanlar arasında iletişimi, işletmeye olan bağlılığı ve motivasyonu önemli ölçüde artırır.
  • Performans ölçümlemesi ve değerlendirilmesi yaparak, çalışanların daha iyi kararlar almaları sağlanmış olur.
  • İşletme kaynaklarının daha etkili bir şekilde kullanımına yardımcı olur.

Bütçe Nasıl Yapılmalıdır?

İşletmeler bütçe hazırlarken, tüm iş süreçlerini dikkate alarak, detaylı ve her bir detayı dikkatli bir şekilde planlamalıdır.

  • İşletme yönetimince, “Bütçe Yönetmeliği” hazırlanmalı, kurallar (kullanılacak yöntemler, araçlar ve varmak istenilen hedefler vs.) önceden çizilmelidir.
  • Bütçe varsayımları (döviz kurları, enflasyon oranı, faiz oranları gibi) mantıklı açıklamalara dayandırılmalıdır.
  • Bütçe takvimi oluşturulmalıdır. Hazırlanan bu takvime uyulması sağlanmalıdır.
  • Bütçe, tüm departmanların görüşleri alınarak geniş katılımla hazırlanmalıdır.
  • Her departmanın kendi içerisinde başarısı ve şirket hedeflerine göre ihtiyaç ve gereksinimlerini net belirlemelidir.
  • Hedefler, ölçülebilir, ulaşılabilir ve adil olmalıdır.
  • Geçmiş yıl verilerinden yararlanılmalıdır.
  • Bütçe amaçları herkes tarafından bilinir ve sürekli gündemde olacak şekilde hatırlatılmalıdır.
  • Bütçe dönemi sonunda sapmaların gerçekleşmesi olağandır. Bu sapmaların hangi nedenlerden gerçekleştiği belirlenmeli, daha sonra hazırlanacak bütçelerde aynı hataların tekrarlanmaması için bu hataların kayıt altına alınması sağlanmalıdır.

Günümüzde birçok işletme, özellikle KOBİ’ler, bütçe hazırlamanın zor olduğunu, sektörlerinin ve yaptıkları işin doğası gereği gelecek öngörülerinin gerçekçi olmayacağını düşünürler. Üretim veya hizmette zor işlerin üstesinden gelebilen birçok KOBİ’miz, bütçe yapabilir ve yapmalıdırlar.
Yeni yılda işletmelerin, geleceği planlama konusunda önemli bir yere sahip olan, bütçe sistemini devreye alması elzem gelir.
Hayatımızın her aşamasında yaptığımız öngörüleri ve planlamayı, işletmeler için de profesyonelce yapmaya ne dersiniz.
Saygılarımla,

İbrahim TOPUZ
Mali Müşavir
Denetçi
İş Geliştirme Uzmanı