Tüm dünya 2020 yılının huzurlu ve mutlu geçmesini dilerken yılın ilk gününden itibaren felaketler üst üste geldi ve gelmeye de devam ediyor. Doğal afetlerden tutun da, savaşlar, hastalıklar bitmek bilmiyor. Herkes bit artık 2020 ne olur, deme noktasına geldi.
Hayat büyük bir stres altında devam ederken (tüm bu gelişmelere paralel) bu yazımda makale konusu olarak vergi planlanmasının bir parçası (devlet teşviki) niteliğinde olan “fevkalade amortisman” konusunu elimden geldiğince anlatmaya çalışacağım. Faydalı olması ümidiyle…
Fevkalade Amortisman Nedir?
Vergi Usul Yasası hükümleri uyarınca amortisman ayırma yöntemleri;
a-Normal amortisman,
b-Azalan bakiyeler usulüne göre amortisman,
c-Fevkalade amortisman olarak isimlendirilmektedir.
İlk iki amortisman yöntemi işletmelerin normal zamanlarda kullandıkları amortisman yöntemidir. Fevkalade amortisman ise; yaşanan olağandışı durumlar mucibi sabit kıymetin değerinin tamamen veya kısmen kaybedilmesi nedeniyle amorti süresinden önce, belli nedenlere dayanmak şartıyla fevkalade ekonomik ve teknik amortisman ayırmak suretiyle gider veya maliyet unsuru olarak kayıtlara alınmasıdır.
Fevkalade amortisman müessesesine V.U.K. 317.maddesinde yer verilmiştir. Maddede ki amaç, işletmelerde önceden öngörülemeyen nedenlerle, iktisadi kıymetlerde meydana gelen olağanüstü değer kayıpları sebebiyle işletmelerin herhangi bir sıkıntıya düşmeden amortismana tabi iktisadi kıymetlerini tekrar yenileyebilmelerine imkân sağlanmasıdır. Madde metni:
“V.U.K.Madde 317 – Amortismana tabi olup:
1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;
2. Yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;
3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili Bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen "Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri" uygulanır.”
Yukarıdan açıklamadan ve madde metninden anlaşılacağı üzere fevkalade amortisman nedenleri, üç grup halinde sayılmıştır. Ancak;V.U.K.317.nci maddedeki hükümden yararlanabilmek için, normalden fazla yıpranan, değerini kaybeden veya tamamen veya kısmen kullanılmaz hale gelen iktisadi kıymetlerin bu durumlarını geçerli bir belge ile tespit ve ispat etmeleri ve öncelikle Maliye Bakanlığının görüşünü almaları bir zorunluluktur.
Madde metninde ilgili bakanlıklar ifadesi de geçmekte olduğundan esasen Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı oda ve mesleki teşekküllerin tespitleri de yeterlidir. Ancak yapılan tespit sonrasında Maliye Bakanlığının görüşünü almaları mükelleflerin lehine olacaktır.
YANGIN, DEPREM, SU BASMASI GİBİ AFETLER NETİCESİNDE İKTİSADİ KIYMETİN DEĞERİNİ TAMAMEN VEYA KISMEN KAYBETMESİ (V.U.K.317-1) :
Maliye Bakanlığı; afete uğrayan iktisadi kıymetlerin mahallinde yaptırdığı inceleme ve takdir komisyonu kararları neticesinde mükelleflerin afete uğrayan iktisadi kıymetler için o yıl hangi amortisman oranını uygulayacağını belirleyerek mükellefe bildirmekte, mükellefler de söz konusu oran dahilinde amortisman ayırmaya veya iktisadi kıymetlerin hurda veya yok olan değeri ile net aktif değeri arasındaki farkın fevkalade amortisman olarak gider yazmaya hak kazanmaktadırlar.
Fevkalade Amortisman oranının Tespiti:
Maliye Bakanlığı, iktisadi kıymetin o günkü değerini ve kaybettiği değeri dikkate alarak amortisman oranını belirlemektedir. Bu nedenle fevkalade amortisman oranı sadece oranın belirlendiği yıl için ve sadece ilgili iktisadi kıymete ilişkin olarak uygulanmaktadır. Devam eden vergilendirme dönemlerinde önceden uygulanan amortisman usulüne devam, edilmektedir.
Fevkalade amortismana tabi tutulmuş iktisadi kıymetlerin tamir edilmesi durumu:
Tabi afet nedeniyle zarara uğrayan iktisadi kıymetin tamir-bakımı sonunda kullanılmasının mümkün olması halinde fevkalade amortismana tabi tutulamaz. Bu durumda hasardan önceki hale getirilmesi için yapılan tamir ve bakım giderleri, duruma göre yapıldıkları yıldan başlayarak asıl kıymetin daha önce bağlı olduğu sürede (motoru vb.) amortismana konusu edilebilir veya doğrudan gider olarak kayıtlara intikal ettirilir.
YENİ İCATLAR DOLAYISIYLA TEKNİK VERİM VE KIYMETLERİ DÜŞEREK TAMAMEN VE VEYA KISMEN KULLANILAMAZ HALE GELEN İKTİSADİ KIYMETLER (V.U.K.317-2)
Günümüzde teknolojinin hızına güç yetmediği kesin. Daha teknolojik modellerin ortaya çıkması, iktisadi kıymetlerin değerlerinin düşmesine sebebiyet vermektedir. Yalnız kanunun maddesindeki hüküm gereği konu sadece değer düşüklüğü ile sınırlı değildir. Aynı zamanda “kullanılamaz şartı” da atlanmaması gereken en önemli konudur. Gelişmiş bir modelin eskisinin işlevlerinin tamamen terk edilmesini gerektirmek zorundadır.
CEBRİ ÇALIŞMAYA TABİ TUTULDUKLARI İÇİN NORMALDEN FAZLA AŞINMA VE YIPRANMAYA MARUZ KALAN İKTİSADİ KIYMETLER (V.U.K.317-3) :
Cebri çalışma nedeniyle fevkalade amortisman uygulamasına sadece üretime doğrudan katkısı bulunan iktisadi kıymetler konu olabilir. Maliye Bakanlığı fevkalade amortisman oranı için başvuran yükümlülerden bir formla fevkalade amortisman oranı belirlenecek iktisadi kıymetin çalıştırılma sürelerini, çalışan işçi sayısını, işçilerin ücretleri ile aktif değerlerini sorar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığından görüş alır ve fevkalade amortisman oranını belirler.
Diğer hususlar:
- Aynı yıl için hem «fevkalade amortisman» hem de «normal amortisman» veya «azalan bakiyeler yöntemi ile amortisman ayırmak mümkün değildir. Maliye bakanlığı' nın belirlediği fevkalade amortisman oranı, cari yıl amortisman oranını da içine almaktadır.
- Geçmiş dönemde ayrılmayan amortismanın fevkalade amortisman yolu ile itfa edilmesi mümkün değildir.
Özkan ÇİNAR
Smmm/SPK Denetçisi
Yön. Danışmanı/Eğitmen
