Söz konusu taslağın geliştirilmesi ve yayımlanmaya hazır hale getirilmesi için Gelir İdaresi Başkanlığınca çalışmalar devam etmekte olup; mevcut taslakta yer alan konuların geliştirilmesi, değiştirilmesi veya katkıda bulunulması ile ilgili görüş ve öneriler 28/11/2023 Salı günü sonuna kadar “[email protected]” e-posta adresine iletebilecektir.
Enflasyon düzeltmesi yapacak olanlar
Tebliğ taslağının ilk halinde, enflasyon düzeltmesi yapacak olanlar arasında iş ortaklıkları ve bazı iktisadi kurum ve kuruluşlara değinilmemekteydi.
Güncellenen metinde ise söz konusu mükellefler için aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.
- Kurumlar vergisi mükellefi olan iş ortaklıklarının da bilançoları enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.
- Kamu kurum ve kuruluşlarına bağlı kurumlar vergisi mükellefi olan ve bilanço esasına göre defter tutan iktisadi kamu müesseseleri ile dernek ve vakıflara bağlı iktisadi işletmelerin de enflasyon düzeltmesi yapmaları zorunludur.
- Kurumlar vergisinden muaf olan ve bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin enflasyon düzeltmesi yapmaları zorunluluğu bulunmayıp, ihtiyari olarak düzeltme yapmaları mümkündür.
1/1/2024 tarihinden önce ayrılmış ve sermayeye ilave edilmiş olan fonlar
Tebliğ taslağının ilk halinde sermaye düzeltmesinde, sermayeye ilave edilmiş olan iştirakler yeniden değerleme artış fonu tutarının da sermayeden düşülerek düzeltme işlemi yapılacağı belirtiliyordu.
Güncellenen metinde ise sermayeden düşülecek tutarlar arasında iştirakler yeniden değerleme artış fonuna yer verilmemiştir.
Nev’i değişikliği ile tam ve kısmi bölünme yoluyla devredilen varlıkların düzeltmeye esas tarihleri
Tebliğ taslağının ilk halinde, devir işlemleri nedeniyle işletme aktifinde yer alan iktisadi kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, devir tarihi değil söz konusu kıymetlerin devir yoluyla ortadan kalkan işletmenin envanterine alındığı tarih düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacağı belirtilmişti; ancak nev’i değişikliği ile tam ve kısmi bölünme yoluyla devredilen varlıkların düzeltmeye esas tarihleri ile ilgili herhangi bir açıklamaya yer verilmemişti.
Güncellenen metinde, devir, nev’i değişikliği ile tam ve kısmi bölünme işlemleri nedeniyle işletme aktifinde yer alan iktisadi kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak devir tarihi değil söz konusu kıymetlerin devir alınan veya bölünen işletmenin envanterine alındığı; birleşmede ise birleşilen kurumun kayıtlarına intikal ettiği tarih düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacağı belirtilmiştir.
Önceki dönemlerde eksik ayrılmış amortisman ve faydalı ömür süresini tamamlayan kıymetler
Tebliğ taslağının ilk halinde, amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan iktisadi kıymetlerin (işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler hariç) ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasının zorunlu olduğu; ancak bu durumda, faydalı ömrü sona ermiş amortismana tabi iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesi sonrasında bulunan değerleri üzerinden, daha önceki yıllarda ayrılmamış amortismanlara ilişkin olarak amortisman ayrılmasının söz konusu olmayacağı belirtilmekteydi.
Güncellenen metinde ise,
- Amortismana tabi olup faydalı ömür süresini tamamlayan ve amortisman yoluyla değeri tamamen yok edilmiş iktisadi kıymetlerin (işletme kayıtlarında iz bedeliyle takip edilmeye devam edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler dahil) ve birikmiş amortismanlarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasının ihtiyari olduğu,
- Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin üzerinden, daha önceki yıllarda ayrılmamış amortisman tutarlarının ayrılmış gibi kabul edilmeyeceği ve enflasyon düzeltmesinde dikkate alınmayacağı, ayrıca bu tutarların enflasyon düzeltmesi sonrasında da gider olarak dikkate alınamayacağı
belirtilmiştir.
Geçmiş yıl karlarının alt kayıtlarda gösterilmesi
Tebliğ taslağının ilk halinde, düzeltilmiş geçmiş yıl kârı veya zararı bulunurken, kayıtlarda yer alan eski dönemlerden gelen kâr veya zararların, düzeltme esnasında sıfırlanacağı belirtilmekteydi.
Güncellenen metinde ise yukarıdaki açıklamaya yer verilmemiş ve kayıtlarda yer alan eski dönemlerden gelen kâr veya zararlar da mukayyet değerleri üzerinden enflasyon düzeltme hesabına kaydedilmek suretiyle bu hesaba aktarılacağı belirtilmiştir.
2023 ve önceki dönem karlarının mukayyet değerleri ile alt hesaplarda gösterilmesiyle, bu karların dağıtımının mümkün olması da netlik kazanmıştır.
Geçmiş yıl karlarında vergilendirme
Tebliğ taslağının ilk halinde geçmiş yıl karlarında vergilendirmenin nasıl olacağına ilişkin ayrı bir madde bulunmamaktaydı.
Güncellenen metinde, geçmiş yıl karlarında vergilendirmeye ilişkin 55 inci madde ihdas olunmuştur.
Buna göre;
- 2023 yılı hesap dönemine ilişkin yapılan hesaplama ve düzeltme sonucu oluşan 2023 yılı geçmiş yıllar karları hesabında takip edilen; 2023 yılı enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan geçmiş yıl karının herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda, nakledilen veya çekilen tutar bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Ayrıca işletmeden çekilen değerler, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kar payı stopajına tabi tutulacak ve kar paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir.
- 2023 hesap dönemine ait düzeltme neticesinde oluşan geçmiş yıl karının kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmesi mümkün olup, bu işlem kâr dağıtımı sayılmayacaktır.
- 2023 yılı hesap dönemine ilişkin yapılan hesaplama ve düzeltme sonucu oluşan 2023 yılı geçmiş yıllar karları hesabında takip edilen; düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya carî dönem ticari karının, 1/1/2024 tarihinden sonra kar dağıtımına konu edilmesi durumunda, dağıtılan tutar gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulmayacak, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kar payı stopajına tabi tutulacak ve kar paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir.
Taşıma katsayısı
Bilindiği üzere, düzeltme işlemine tabi tutulacak bilançoda yer alan iktisadi kıymetlerden bazılarının düzeltmeye esas tarihleri, düzeltme yapılmış bir tarihten öncesine gidebilmektedir. Bu takdirde bu tür iktisadi kıymetler için yeniden düzeltmeye esas tarihe kadar inerek, uygun düzeltme katsayısını bulmaya gerek yoktur; düzeltme yapılan en son bilançoda, bu iktisadi kıymete ait değerlerin uygun bir katsayı ile çarpılması düzeltme işlemi için yeterli görülmektedir.
Tebliğin güncellenen metninde, bilançoda görünen ve 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi neticesinde oluşan geçmiş yıllar karları/zararlarının da taşıma katsayısı kullanılarak düzeltilebileceği belirtilmiştir.
2024 yılında KKEG ile vergiden istisna edilmiş olan tutarlar
Tebliğ taslağının ilk halinde, 2024 hesap dönemi başından itibaren verilecek geçici vergi beyannameleri ile yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannamelerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını tespit ederken, 2024 hesap dönemi başından itibaren gerçekleşen kanunen kabul edilmeyen giderler ile vergiden istisna edilmiş olan tutarları enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alacakları belirtilmekteydi.
Tebliğin güncellenen metninde, yukarıdaki açıklamaya ilaveten, beyanname üzerinde ayrıca bir düzeltme yapılmayacağına ve aşağıdaki açıklamaya yer verilmiştir.
Örneğin, hesap dönemi takvim yılı olan ve bilanço esasına göre defter tutan (M), ticari işletmesinde kullanılmak üzere 15/7/2022 tarihinde katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi dahil alış bedeli 1.000.000 TL olan bir adet binek otomobil satın almış ve binek otomobilin iktisabı esnasında ödenen vergileri binek otomobilin maliyetine dahil edilmiştir. Mükellef normal amortisman usulünde yıllık amortismanlarını genel hükümlere göre ayırmakta ve safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alabileceği amortisman tutarını aşan kısmını kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate almaktadır.
Mükellef 2023 yılı ve 2024 yılı bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak, 31/12/2024 tarihli dönem sonu işlemlerinde söz konusu binek otomobilin düzeltilmiş değeri üzerinden amortisman ayıracaktır. Ancak binek otomobilin Gelir Vergisi Kanununa göre belirlenen amortismana esas bedelin üzerinde kalan maliyet kısmına tekabül eden amortisman tutarını kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alacaktır.
Ayrıca 2024 yılı bilançosunda düzeltilmiş amortismanlar içerisinde daha önceki yıllarda ayrılmış ve kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınan amortisman tutarları da bulunacağından 2024 yılı bilançosunun düzeltmesi neticesinde birikmiş amortismanlar hesabında oluşan farkların söz konusu tutarlara isabet eden kısmının da kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyannamede dikkate alınması gerekecektir.
Böylelikle kanunen kabul edilmeyen giderler beyannamede düzeltilmiş tutarları ile dikkate alınmış olacaktır.
Enflasyon düzeltmesi kayıtları
Tebliğ taslağının ilk halinde, 2023 yılına ilişkin yapılan enflasyon düzeltmesine ait kayıtların 2023 yılı yasal defterlerine intikal ettirilip edilmeyeceğine ilişkin bir açıklamaya yer verilmemekteydi.
Tebliğin güncellenen metninde, 2023 yılına ilişkin yapılan enflasyon düzeltmesine ait kayıtlar 2023 yılı yasal defterlerine, 2024 ve izleyen dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesine ait kayıtlar da ilgili dönem defterlerine intikal ettirileceği açıklanmıştır.
Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesabında yer alan değerler
Tebliğ taslağının ilk halinde, parasal olmayan pasif kalemler arasında yer alan "avans ve depozitolar, hakedişler, kâr yedekleri ve özel fonlar (sabit kıymet yenileme fonu gibi)" hariç olmak üzere; pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacağı belirtilmekteydi.
Tebliğin güncellenen metninde, avanslar, depozitolar, hakedişler ve sabit kıymet yenileme fonu gibi işleyişi gereği ilgili olduğu hesaplara aktarılarak kapatılması mümkün olan hesapların kapatılması durumunda, bunlara ait enflasyon fark hesaplarının işletmeden çekilmiş sayılmayacağı belirtilmiştir.
Söz konusu Tebliğin güncellenmiş haline aşağıdaki bağlantı yoluyla ulaşabilirsiniz.
Enflasyon Düzeltmesine İlişkin Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Taslağı - 25/11/2023
Saygılarımızla,
Deloitte Türkiye
