Asgari ücrete yapılan zam sonrasında 1/7/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arası için bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücret 215,70 TL, aylık brüt asgari ücret ise 6.471,00 TL olarak tespit edildi. Bu değişiklik ile birlikte çalışma hayatı ile ilgili birçok parametrede de değişiklik söz konusu oldu. İşverenler 4/a kapsamında çalıştırdıkları sigortalılar için ödeyecekleri prim tutarını hesaplarken hangi ödemelerin ne şekilde prime esas kazanca tabi tutulduğuna dikkat etmeleri gerekiyor. Aksi halde işyerlerinde yapılacak denetimlerde prime esas kazancın eksik hesaplandığı tespit edilebiliyor ve yüksek tutarda idari para cezası ödemek zorunda kalınıyor. Bugünkü yazımızda 1/7/2022 - 31/12/2022 dönemi için prime esas kazancın hesaplanması noktasında kısmi istisna uygulamalarından ve hesaplamalarından bahsedeceğiz.
Yemek parası nasıl prime tabi tutulur?
Sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin, işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla, fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak günlük brüt asgari ücretin % 6'sının, yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı, prime esas kazançların tespitinde dikkate alınmaz, dolayısıyla bu tutardan prim kesilmez.
Bu durumda, yemek parası adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar şu şekilde hesaplanıyor:
- Brüt Günlük Asgari Ücret x % 6= X(Günlük istisna tutarı)
- Yemek Parası Verilen Gün Sayısı (Ay içinde fiilen çalışılan gün sayısı) X (Günlük istisna tutarı) = Aylık İstisna Tutarı,
- Ödenen Yemek Parası – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Yemek Parası
Buna göre; yemek parasında, 1/7/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arasında; 215,70 TL x %6 = 12,94 TL (Günlük) tutarındaki kazançları, prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Ayrıca, sigortalılara ay içinde yemek parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki karşılığında) gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil edilmeyecektir. Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yemek kuponu, yemek kartı, yemek çeki gibi araçlara yüklenen bu tutarlar prime esas kazanca dahil edilecektir.
Çocuk zammı (yardımı) nasıl prime tabi tutulur?
Sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla ve fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 3308 sayılı Meslekî Eğitimi Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın Kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından en fazla iki çocuk (iki çocuk dahil) için çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerin, çocuk başına aylık asgari ücretin %2'si oranındaki tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Bu durumda, çocuk zammı (yardımı) adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar şu şekilde hesaplanıyor:
- Brüt Aylık Asgari Ücret X%2=Aylık İstisna Tutarı (Tek çocuk için)
- Aylık İstisna Tutarı (Tek Çocuk için) X Çocuk Sayısı (İki çocuğa kadar) = İstisna Tutarı
Buna göre; çocuk yardımında, 1/7/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arasında; 6.471,00 TL x %2 =129,42 TL (Aylık-Tek çocuk için) tutarındaki kazançları prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Aile zammı (yardımı) nasıl prime tabi tutulur?
Sigortalılara aile zammı adı altında yapılacak ödemelerin, sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın, sigortalının eşinin Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmaması ve Kurumdan gelir veyahut aylık almaması durumunda, aylık asgari ücretin %10'u oranındaki tutar aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Bu durumda, aile zammı adı altında yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar şu şekilde hesaplanıyor:
- Brüt Aylık Asgari Ücret X % 10 = İstisna Tutarı,
- Ödenen Aile Zammı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Aile Zammı,
Buna göre; aile yardımında, 1/7/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arasında; 6.471,00 TL x %10 = 647,10 TL (Aylık) tutarındaki kazançları prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Sigortalı adına ay içinde özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverence yapılan ödemeler nasıl prime tabi tutulur?
Sigortalı adına ay içinde özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverence yapılan ödemeler toplamının aylık asgari ücretin % 30’una isabet eden kısmı prime esas kazanca dahil edilmez, ancak kalan tutar ödendiği ayın prime esas kazancına dahil edilir.
Bu durumda, özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payı adı altında işverenlerce yapılan ödemelerden prime esas kazanca dahil edilecek tutar şu şekilde hesaplanıyor:
- Brüt Aylık Asgari Ücret X % 30 = İstisna Tutarı,
- Özel Sağlık Sigortası Primi + Bireysel Emeklilik Katkı Payı – İstisna Tutarı = Prime Esas Kazanca Dahil Edilecek Özel Sağlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payı Tutarı
Buna göre; 1/7/2022 ila 31/12/2022 tarihleri arasında; 6.471,00 x %30 = 1.941,30 (Aylık) tutarındaki kazançları prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Buna karşın, sigortalının özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payının ödendiği aydaki prime esas kazancının, 82 inci maddeye istinaden belirlenen prime esas kazanç üst sınırının üzerinde olması halinde, söz konusu özel sağlık sigortası ve bireysel emeklilik katkı payları takip eden iki ayda üst sınır aşılmamak kaydıyla sigortalının prime esas kazancına dahil edilecektir. Sigortalı adına işveren tarafından yalnızca özel sağlık sigortası primi veya yalnızca bireysel emeklilik katkı payı ödenmiş olması durumunda ise, prime esas kazanca dahil edilecek tutar, ödenen özel sağlık sigortası primi veya bireysel emeklilik katkı payı üzerinden %30 oranındaki istisna tutarının düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
