25 Aralık 2023 tarihinde TBMM’nde onaylanan 2024 yılı Bütçe Kanunu (7489 sayılı Kanun) 31 Aralık 2023 tarihinde 1. Mükerrer sayılı Resmî Gazete ile yayımlandı. Bütçe Kanunları, “genel bütçeye dahil kamu idareler, özel bütçeli idareler ve düzenleyici kurumlara” ödenek sağlanması ve finansman kaynakları gösteren yasal düzenlemelerdir.
Genel olarak bütçedeki gelirlerin önemli bir kısmı vergilerle karşılanır. Aşağıdaki tabloda yer aldığı üzere 2024 yılı bütçe gelirlerinin %88,12’si vergilerden oluşmaktadır.
|
Gelir türü |
Milyon TL |
Payı (%) |
|
Vergi gelirleri |
8.353.029 |
88,12 |
|
Hazine yardımı dahil özel bütçeli idarelerin gelirleri |
1.088.130 |
11,48 |
|
Hazine yardımı dahil düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri |
38.381 |
0,40 |
Bütçedeki vergi artışları
2024 yılı bütçe cetvellerindeki tutarlara göre toplam vergi gelirleri hedefi 8.335.576 milyon TL olup, vergi türleri itibariyle bu tutarın dağılımı aşağıdaki gibidir:
| Vergi türleri | 2023 vergi gelirleri (ek bütçe dahil) Milyon TL |
2024 Vergi gelirleri Milyon TL |
|
Vergi gelirleri |
4.270.668 |
8.335.576 |
|
1. Gelir ve kazanç üzerinden |
1.478.624 |
2.520.922 |
|
a) Gelir vergisi |
696.394 |
1.206.409 |
|
Beyana dayanan gelir vergisi |
43.487 |
85.892 |
|
Basit usulde gelir vergisi |
65 |
20 |
|
Gelir vergisi tevkifatı |
641.000 |
1.100.206 |
|
Gelir geçici vergisi |
11.841 |
20.201 |
|
b) Kurumlar vergisi |
782.230 |
1.314.513 |
|
Beyana dayanan kurumlar vergisi |
178.634 |
315.933 |
|
Kurumlar vergisi tevkifatı |
1.653 |
4.351 |
|
Kurumlar geçici vergisi |
527.944 |
994.229 |
|
2. Mülkiyet üzerinden alınan vergiler |
76.055 |
76.604 |
|
a) Veraset ve intikal vergisi |
4.617 |
7.527 |
|
b) Motorlu taşıtlar vergisi |
71.356 |
68.962 |
|
d) Değerli konut vergisi |
82 |
115 |
|
3. Dahilde alınan mal ve hizmet vergileri |
1.424.138 |
3.415.702 |
|
a) Dahilde alınan katma değer vergisi |
440.872 |
1.670.599 |
|
Beyana dayanan KDV |
397.139 |
1.586.960 |
|
Tevkif suretiyle kesilen KDV |
43.733 |
83.639 |
|
b) Özel tüketim vergisi |
817.241 |
1.409.766 |
|
Petrol ve doğalgaz ürünleri (I) |
196.925 |
455.123 |
|
Motorlu taşıtlar (II) |
346.239 |
498.230 |
|
Alkollü içkiler (III-a) |
62.960 |
107.575 |
|
Tütün mamülleri (III-b) |
146.282 |
251.577 |
|
Kolalı gazozlar (III-c) |
7.183 |
11.366 |
|
Dayanıklı tüketim ve diğer mallar (IV) |
57.653 |
85.896 |
|
c) Banka ve sigorta muameleleri vergisi |
108.231 |
214.385 |
|
d) Şans oyunları vergisi |
26.279 |
54.920 |
|
e) Özel iletişim vergisi |
14.359 |
37.550 |
|
f) Dijital hizmet vergisi |
9.155 |
15.561 |
|
g) Konaklama vergisi |
8.000 |
12.922 |
|
4. Uluslararası ticaret ve muamelelerden |
1.056.883 |
1.906.507 |
|
a) Gümrük vergileri |
121.791 |
229.502 |
|
b) İthalde alınan katma değer vergisi |
931.406 |
1.671.360 |
|
c) Diğer dış ticaret gelirleri |
3.686 |
5.645 |
|
5. Damga vergisi |
85.500 |
145.883 |
|
6. Harçlar |
133.864 |
253.507 |
|
7. Başka yerde sınıflandırılmayan |
15.605 |
16.451 |
2023’e göre 2024 yılı bütçesinde vergi türlerine göre oransal olarak en çok artan vergiler:
|
Vergi türleri |
Artış (%) |
Bütçedeki payı (%) |
|
1. Gelir ve kazanç üzerinden alınan vergiler |
70,49% |
30,24 |
|
a) Gelir vergisi |
73,24% |
14,47 |
|
Beyana dayanan gelir vergisi |
97,51% |
1,03 |
|
Basit usulde gelir vergisi |
-69,70% |
0,00 |
|
Gelir vergisi tevkifatı |
71,64% |
13,20 |
|
Gelir geçici vergisi |
70,60% |
0,24 |
|
b) Kurumlar vergisi |
68,05% |
15,77 |
|
Beyana dayanan kurumlar vergisi |
76,86% |
3,79 |
|
Kurumlar vergisi tevkifatı |
163,26% |
0,05 |
|
Kurumlar geçici vergisi |
88,32% |
11,93 |
|
2. Mülkiyet üzerinden alınan vergiler |
0,72% |
0,92 |
|
a) Veraset ve intikal vergisi |
63,02% |
0,09 |
|
b) Motorlu taşıtlar vergisi |
-3,36% |
0,83 |
|
d) Değerli konut vergisi |
39,85% |
0,00 |
|
3. Dahilde alınan mal ve hizmet vergileri |
139,84% |
40,98 |
|
a) Dahilde alınan katma değer vergisi |
278,93% |
20,04 |
|
Beyana dayanan KDV |
299,60% |
19,04 |
|
Tevkif suretiyle kesilen KDV |
91,25% |
1,00 |
|
b) Özel tüketim vergisi |
72,50% |
16,91 |
|
Petrol ve doğalgaz ürünleri (I) |
131,12% |
5,46 |
|
Motorlu taşıtlar (II) |
43,90% |
5,98 |
|
Alkollü içkiler (III-a) |
70,86% |
1,29 |
|
Tütün mamülleri (III-b) |
71,98% |
3,02 |
|
Kolalı gazozlar (III-c) |
58,24% |
0,14 |
|
Dayanıklı tüketim ve diğer mallar (IV) |
48,99% |
1,03 |
|
c) Banka ve sigorta muameleleri vergisi |
98,08% |
2,57 |
|
d) Şans oyunları vergisi |
108,99% |
0,66 |
|
e) Özel iletişim vergisi |
161,50% |
0,45 |
|
f) Dijital hizmet vergisi |
69,97% |
0,19 |
|
g) Konaklama vergisi |
61,52% |
0,16 |
|
4. Uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergiler |
80,39% |
22,87 |
|
a) Gümrük vergileri |
88,44% |
2,75 |
|
b) İthalde alınan katma değer vergisi |
79,44% |
20,05 |
|
c) Diğer dış ticaret gelirleri |
53,17% |
0,07 |
|
5. Damga vergisi |
70,62% |
1,75 |
|
6. Harçlar |
89,38% |
3,04 |
|
7. Başka yerde sınıflandırılmayan diğer vergiler |
5,42% |
0,20 |
2024 – 2026 dönemi OVP’da ise vergi gelirlerindeki artış %73,45 olarak öngörülmüştü.
Ancak Bütçe Kanununa göre 2024’de 2023’e göre vergi gelirleri ortalama artışı %95,18 olarak hedeflenmiştir.
|
2023 (Milyon TL) |
2024 (Milyon TL) |
Artış Oranı (%) |
|
|
Vergi gelirleri |
4.270.668 |
8.335.576 |
95,18 |
2024 yılı bütçe kanununa bakıldığında bütçe cetvellerindeki tutarlara göre dolaylı vergiler, dolaysız vergiler ve mülkiyet üzerinden alınan vergilerin toplamı ve 2024 yıl toplam vergi gelirleri içindeki oranları aşağıdaki gibidir:
|
Vergi Türü |
Milyon TL |
Bütçedeki Payı (%) |
|
Dolaysız vergiler |
2.520.922 |
30,24 |
|
Dolaylı vergiler |
5.738.050 |
68,84 |
|
Mülkiyet üzerinden vergiler |
76.604 |
0,92 |
|
Toplam |
8.335.576 |
Kasım 2023 bütçe vergi geliri gerçekleşmelerinde ise vergi gelirlerinin %32,22'si dolaysız, %66,05'i dolaylı vergiler ve %1,73'ü mülkiyet üzerinden alınan vergiler olarak gerçekleşmiştir. 2024 yılı vergi gelirleri hedefleri dolaylı vergiler lehine değişmiştir.
OVP’de yer alan “orta vadede doğrudan (dolaysız) vergilerin payı artırılması” hedefine ilişkin düzenlemelerin 2024 yılının 3. Çeyreğinde yapılma hedefi nedeniyle düzenlemelere bağlı gelir artışları ancak 2024’den sonraki yılların bütçelerine yansıyacaktır. Diğer bir deyişle 2024’te de dolaylı vergilerin ağırlıkta olduğu bir bütçe söz konusu olup, 2024 yılı bütçesinde dolaylı vergilerdeki artış bütçe vergi gelirlerindeki ortalama artıştan daha fazladır. Örneğin 2024 yılı bütçesinde “dahilde alınan KDV %278,93 (beyana dayanan KDV %299,6), petrol ve doğalgaz ürünlerine dayalı ÖTV %131,12 ve ithalde alınan KDV %79,44” artmış olup, bu üçlünün bütçe vergi gelirleri içindeki payı %45,55’tir.
|
Dolaylı Vergiler |
Artış Oranı (%) |
Bütçedeki Payı (%) |
|
Dahilde alınan KDV |
%278,93 |
%20,04 |
|
Petrol ve doğalgaz ürünleri (I) ÖTV |
%131,12 |
%5,46 |
|
İthalde alınan KDV |
%79,44 |
%20,05 |
Bütçedeki %299,6 oranındaki KDV artışı ne anlama geliyor?
TBMM’de kabul edilen 7491 sayılı Torba Kanun 28 Aralık 2023’te Resmî Gazete ile yayımlanmış ve bu Kanun ile KDV Kanununda yapılan iki önemli değişiklikten biri; “sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’de beyan ve ödeme” süreleri yeniden düzenlenerek vergi kesintisi yapmakla sorumlu tutulanların KDV beyannamelerini (2 No’lu KDV Beyannamesi), vergilendirme dönemini takip eden ayın 21’inci günü akşamına kadar vermek ve 23’üncü günü akşamına bu beyana ilişkin KDV’ni ödenmesi olmuştur. İkincisi ise KDV Kanunun 36’ncı maddesindeki değişiklik ile Cumhurbaşkanı’na “iade hakkını kısmen veya tamamen kaldırma veya yeniden koyma ve bu şekilde iade hakkı kısıtlanan mal veya hizmetleri belirleme” konusunda yetki verilmesidir.
2024 yılı bütçesindeki %299,6 oranındaki artışa KDV hedefinin gerçekleşmesi için Cumhurbaşkanı’na verilen bu yetkinin kullanılması da dahil her iki düzenlemenin 2024 yılının sıcak vergileme konularından olması beklenmektedir.
