TÜM YÖNLERİYLE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ (UYGULAMALI-GÜNCEL)

• Kısa Çalışma Hali ve Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?

İşyerlerindeki haftalık çalışma sürelerinin genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması halinde 3 ayı geçmemek üzere İşkur tarafından işsizlik primi ödenen işçileri kapsayan bir uygulamadır. Her ne kadar kanunda 3 ayı aşmamak üzere denilmiş olsa bile, içinde bulunduğumuz salgın durumunu da göz önüne alırsak, salgının uzaması halinde Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar da bu sürenin uzatılabileceğini belirtmek isterim.
 

• Virüs salgını sebebiyle zorunu nedenle iş akdi feshi mümkün müdür?

4857 sayılı İş Kanununun 24. ve 25. Maddelerinin III. Fıkrasında Zorlayıcı sebeplere yer verilmiştir. İşçi tarafından zorlayıcı sebepler(İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa) ifadesine yer verilmiştir. İşveren tarafından zorlayıcı sebeplerde de (İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması) olarak belirtilmiştir. Yani gerek 24. Madde gerekse 25. Maddenin Zorlayıcı sebeplerinden dolayı işçi ya da işveren bu maddeler gereğince iş akdinin zorunlu sebeplerden dolayı haklı sebeple feshini mümkün hale getirmiştir. Tabi Kısa çalışma ödeneğinden faydalanan işverenin bu fesih durumundan dolayı kısa çalışma ödeneğinin kesilip kesilmeyeceğine daha sonra değineceğim.
 

• Yarım Ücret ne demektir?

Yarım ücret kavramı İş Kanununun 40. Maddesinde geçmektedir.( 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir) Bu madden de yola çıkılarak 24. Ve 25. Maddedeki zorlayıcı sebep ifadesi, virüs salgını kapsamında da kullanılabileceği için bekleme süresi içindeki bir haftaya kadar yarım ücret ödenmesi ve İş Kurumunun KÇÖ kapsamında ilk bir haftalık ücreti ödememesi bu kanun maddesindeki ifadeden gelmektedir.

Bu bir haftalık süre boyunca işveren işçileri çalışmasa bile yarım ücret ödemesi zorunludur. Bu bir haftalık ücretin ödenirken hafta tatili ücretinin de ödeneceğini ayrıca belirtmek gerekir.
 

• Kısa Çalışma Ödeneği kapsamında süre hangi tarihten başlar?

İşverenler KÇÖ kapsamında başvurularını yaparken kısa çalışma başlama tarihini KÇÖ başvuru formunda hangi tarih yazmışlarsa bu tarihin bir hafta sonraki tarihten ödeneği kurum bağlayacaktır. Bu bir haftalık süre ise yukarıda belirttiğim 24. Ve 25. Madde kapsamındaki III. Zorlayıcı sebepler maddesinde geçen bir haftalık süreden sonra başlar dediği içindir. Bu kapsamda işverenler eğer ki başvuru tarihine, ne de olsa ilk haftanın ücretini ben vereceğim deyip,  bir hafta sonraki tarihi başlangıç tarihi olarak atarlarsa ekstradan bir hafta ücret daha ödemek zorunda kalacaklarıdır.
 

• Eksik gün nedenleri önemli!

Gerek İnsan Kaynakları çalışanlar, gerek muhasebeciler, gerekse firmalarda bu süreçleri yürüten bordro uzmanları vb. çalışanlar belki de hayatlarında ilk defa KÇÖ başvurusu yapmak zorunda kaldığı için haklı olarak hata yapmaktan ya da gecikme zammıyla idari para cezasına maruz kalacakları korkusuyla başvurularını tereddütle yapmaktadırlar. Haklılar da. Zira uygulama düzeyinde gerek Sosyal Güvenlik Kurumunun gerekse İş Kurumunun bu sürecin yürütülmesiyle ilgili net olarak bir genelgesi ya da bir genel yazısı şuan itibariyle bulunmamaktadır.

KÇÖ kapsamında başvurup da onaylanan personeller için işverenin bildireceği eksik gün nedeni, 18- Kısa Çalışma Ödeneği olarak bildirilmesi gerekmektedir. Zira İş Kurumu bu ödemeleri yapabilmek için işçinin eksik gün nedeninin SGK’nın eksik gün nedenlerinde geçen 18- Kısa çalışma ödeneği olarak kurum kayıtlarına geçmesini istemektedir. Bu ödenekten faydalanan işçiye eksik gün nedeninin yazılmaması ya da başka bir eksik gün nedeninin belirtilmesi halinde işçi KÇÖ alamayacaktır. Peki bu durumu düzeltme imkanı yok mudur? Telaş yapmayın! Bu şekilde bildirilen eksik gün nedeninden dolayı ödemesini alamayan işçi direk işverene gelecektir, işverene eksik gün nedenimi yanlış bildirmişsiniz! Bu sebeple ödeneğimi alamıyorum, diyecektir. İşte bu aşamada işveren bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Kurumu İşveren servisine bir dilekçe ile işçinin T.C. kimlik numarasını ve açıklayıcı bir sebeple eksik gün nedeninin revize edilmesini isteyebilecektir. Bu dilekçeye birde işçinin kısa çalışma ödeneğinden faydalandığına dair bir evrak eklenmelidir.

KÇÖ alan işçi belki ay içinde rapor da alacaktır. Bu almış olduğu rapordan dolayı da önceki dönemlerde KÇÖ olmasaydı eksik gün nedenini 01- İstirahat olarak bildiriyordu. KÇÖ imkanından faydalanan işçi eğer ki rapor almışsa bu aşamada eksik gün nedeni farklı olacaktır. Mart ayı sonunda eksik gün nedenlerine 27-Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer nedenler adı altında yeni bir eksik gün sebebi eklenmiştir. Hem KÇÖ hem de istirahatli ya da başkaca eksik gün nedeni olan işverenler 27-Kısa Çalışma Ödeneği ve Diğer nedenler, eksik gün nedenini kullanacaklardır.  Yanlışlıkla 12-Birden fazla eksik gün sebebini seçerseniz işçi yine KÇÖ alamayacaktır.
 

• İşçinin faydalandığı KÇÖ kapsamındaki ödemeler işçinin işsizlik ödeneği süresinden düşecektir!

KÇÖ şartlarını sağlayan işçiler için şuan ki mevzuata göre işçinin alacağı KÇÖ süresi, işsizlik ödeneği kapsamında hak ettiği süreden düşülmektedir. Lakin bu durumunda ilerleyen zamanlarda yine bir kanun maddesiyle değişeceğini ve KÇÖ imkanından faydalanan işçinin bu faydalandığı sürenin işsizlik ödeneğinden faydalanacağı süreden düşmeyecek bir şekilde bir çalışma yapılacağını düşünüyorum.
 

• KÇÖ her işçi faydalanamayacaktır!

KÇÖ imkanından her işçi faydalanamayacaktır. Hizmet akdinin devamının sağlanmış olmasıyla birlikte, KÇÖ başvuru tarihinden önceki sürede en az 60 gün sigorta primi ödenmiş olmak ve yine başvuru tarihinden önceki 3 yıl içerisinde en az 450 gün prim ödeme şartlarının işçi tarafından yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Bu şartların ikisi de birlikte gerçekleşmiş olmalıdır. Lakin 450 günü olan işçi, KÇÖ başvurusundan önceki 60 günlük prim ödeme süresi, eksik gün nedenlerinden dolayı daha az ise bu işçi de KÇÖ imkanından faydalanabilecektir.
 

• İşkur İşverenlerin başvurularını KÇÖ kapsamında nasıl değerlendirir?

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki işçileri için işsizlik sigortası ödenen tüm işçiler için işveren KÇÖ başvurusu yapabilir. Herhangi bir işçi kısıtlaması söz konusu değildir. Ayrıca her işveren de bu KÇÖ imkanından faydalanabilir. Lakin bu başvuruyu yaparken, her ne kadar İşkur sisteminde KÇÖ başvuru formu, Kısa çalışmadan faydalanacak işçi listesi ve işveren dilekçesi ile başvuru yapılabilmektedir. Şirketler içinde eğer ki sipariş iptalleri, işyerinin durmasını gerektiren haller vb. durumlar söz konusu ise bu durumları ispatlayıcı belgeleri KÇÖ başvuru dilekçesine eklemeleri gerekmektedir.

İşveren KÇÖ başvurusunu yine İşkur sisteminde kayıtlı olan, işverenin bağlı olduğu İş Kurumunun mailine PDF uzantısı ile mail yoluyla iletir. Kurum başvuru evraklarında bir sıkıntı görmemesi halinde başvuru evraklarını uygunluk tespiti için Kurum müfettişine gönderir.

Başvuruda bulunan işverenin, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan sebeplerle başvuruda bulunuyorsa, İşyerinin Yönetim Kurulunca alınmış bir karar yok ise işverenlerce yapıla başvurular reddedilecek ve işyerine bu kapsamda geri dönüş yapılacaktır.

KÇÖ başvurusu işçi tarafından yapılmamaktadır. İşverenlerin bu başvuruları yapması gerekmektedir. Bu ödenek işsizlik ödeneğiyle karıştırılmaktadır. İşsizlik ödeneğinde işçiler başvurduğu için bu KÇÖ içinde sanki işçiler başvuracakmış gibi bir kanı oluşmuş durumdadır. KÇÖ başvuruları işverenler tarafından yapılacaktır. Başvurulan işçilerin bulunduğu SGK işyeri sicil numarası üzerinden başvurular yapılmaktadır. Şöyle ki ; İşverenin birden fazla İşyeri sicil numarası varsa her sicil için ayrı bir başvuru yapılmak zorunda olunacaktır.

Bu başvuruyu yaparken, her işyeri SGK sicil numarası için ayrı bir İşkur numarası yazılmalıdır. İşyerinin merkez işyeri için alınan bir işkur numarası varsa tüm başvurulara bu işkur numarası değil, her işyeri için ayrı bir işkur kaydı oluşturulup her başvuruya ayrı bir işkur numarası yazılmalıdır.
 

• İş Kurumunun KÇÖ tutarları nereye yatacaktır?

KÇÖ kapsamında İş Kurumu PTT kanalı ile ödeme yapmaktadır. İlk başvurular alınırken de yine PTT üzerinden ödeneceği belirtilmiştir. Daha sonra salgın sebebiyle KÇÖ başvuru evraklarından olan, KÇÖ faydalanacak personel listesinde İBAN bilgileri alanı eklenmiştir. Yeni başvuran işverenlere işçilerin İBAN bilgilerinin buraya yazılması istenmiştir. Peki form güncellenmeden başvuru yapan işverenler İBAN bilgilerini nasıl güncelleyecektir? Bu aşama da işveren değil ama işçiler, işkur sitesine girip iş arayan kısmına giriş yaptıktan sonra, KÇÖ yatmasını istediği hesap bilgilerini yazıp kayıt edebilecektir.
 

• Kısa çalışma erken sona ererse!

Kısa çalışma ödeneğinin başvurusu sırasında belirtilen tarih aralığından önce işverenin faaliyetine başlamasına karar vermesi halinde, İş Kurumuna, işçilere, hem de işyerinin bağlı olduğu sendikaya 6 işgünü içerisine bilgi verilmesi gerekmektedir.
 

• Kısa çalışma ödeneği kurum tarafından nasıl hesaplanmaktadır?

KÇÖ hesaplamasını İş Kurumu işçinin son 12 aylık prime esas kazancına göre belirlemektedir. Bu kapsamda hesaplanan ortalama brüt kazancın %60’ı ödenmektedir. Kurumun yapacağı ödeme miktarı ise, aylık asgari ücretin %150’sini geçemeyecektir.

İş Kurumu 2020 yılı için geçerli olan brüt asgari ücret olan :2.943,00*150%: 4.414,50 tl’den fazla bir ödeme gerçekleştiremeyecektir. Bu rakamdan Binde 7,59 damga vergisi kesintisi olduktan sonra işçinin hesabına : 4.381,00 tl geçebilecektir.
 

• Belediyelerin kurmuş oldukları Şirketler kısa çalışmadan faydalanabilir mi?

Belediye şirketlerinin de bu yönde talepleri varsa işçilerin şartları sağlaması halinde KÇÖ faydalanmaları mümkündür. İşsizlik primi ödendiği için başvurulmasını engelleyen bir durum bulunmamaktadır.
 

• Kısa Çalışma Ödeneği Hesabı nasıl yapılacaktır?

KÇÖ başvurusu yapan işverenlerden başvuruları onaylananların işçilerine kısa çalışma ödeneği İş Kurumu tarafından bağlanacaktır. İşte bu aşamada son bir yıl içinde SGK primleri ve kazançları kuruma eksik bildirilen(rapor, ücretsiz izin, vb) işçilerin SPEK kazançları ve prim günleri de düşük olacağından bağlanacak KÇÖ rakamları da düşük olacaktır. Bu aşamada işçilerde bilgilendirilmelidir. Örnek olarak bir işçinin KÇÖ aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır.
 

• Kısa çalışmanın başladığı ilk bir haftanın ücreti nasıl hesaplanacaktır?

Yarım ücret ödenecek olan başvuru tarihinden itibaren 7 günlük süre boyunca işveren yarım ücret ödeyecektir. Bu 7 günlük sürenin sgk prim günü 7 gün olarak sgk kayıtlarına geçmelidir.  Yani bu bir hafta yarım ücret ama tam SGK prim günü 7 olacaktır. İşveren isterse bu 7 günlük sürenin ücretini tam olarak da yatırabilir.
 

• Kısa çalışmanın 7 günlük sürenin yarım ücreti ödenirken SPEK altında ödeme yapılabilecek midir?

KÇÖ uygulaması kapsamında ilk bir haftanın ücreti hesaplanırken; Günlük kazancı brüt 180 tl olan bir işçinin, yarım ücret ödemesi yapılırken, günlük 180/2:90,00 tl üzerinden bir ödeme yapılacakken, bir günlük asgari ücretin brüt kazancının 98,10 tl olmasından sebep, işçinin prime esas kazanç bildirimi 98,10 tl üzerinden yapılacaktır. Bu kapsamda 90,00 tl ile 98,10 tl arasındaki 8,10 tl lik prim farkından da işveren sorumlu olacaktır.
 

• Kısa çalışma uygulanan dönemde işçi çıkarılabilir mi?

KÇÖ uygulanan tarih aralığında 25/II madde haricinde işveren tarafından işçi çıkartılmaması gerekir. Hal böyle olmakla birlikte işçi tarafından istifa, işçi tarafından haklı fesih, emeklilik, malulen emeklilik, Askerlik, Kadın işçinin evlenmesi sebebiyle yapılacak işçi çıkışlarında KÇÖ kesilmesini engelleyici bir durum söz konusu değildir.
 

• Kısa çalışma süresi, işçinin kıdem yada yıllık izne esas hizmet süresinden sayılır mı?

Zorlayıcı sebep nedeniyle askıda kalan sürenin sadece 15 günü hukuken çalışılmış sayılan süre kabul edilir ve yıllık izin hesabında dikkate alınır. Yıllık izin bakımından geçerli olan bu durumu kıdem tazminatı süreleri bakımından da kıyaslayarak uygulanabilir. 15 günün üstünde olan süreleri ise hem yıllık izne esas hesaplama, hem de kıdem tazminatı bakımından işverenler isterse dikkate alabilirler.
 

• İşveren işçiyi ücretsiz izine çıkarabilecek mi? Ücretsiz izindeki sürelerde İşkur bir ödenek bağlayacak mı?

Ücretsiz izin işçi tarafından talep edilen ve işveren tarafından kabul görürse uygulanacak bir izin türü iken, Salgın hastalık sebebiyle maalesef kimi işverenler işçileri zorunlu olarak dayatmayla ücretsiz izine göndermiş, kimi işçilerinde KÇÖ kapsamında hakkı olmamasından sebep ücretsiz izin talep eden işçiler olmuştur.
 

İşte bu aşamada ücretsiz izine çıkan işçilerin bordro eksik gün nedenlerini 21- Diğer ücretsiz izin olarak işverenler seçmiş ve bildirgeleri bu şekilde onaylamışlardır. KÇÖ ödeneği imkanından faydalanamayan ya da işveren tarafından zorunlu ücretsiz izine gönderilen işçiler içinde Devletimiz günlük 39,24 tl ücret desteği verileceğini duyurmuştur. İlerleyen günlerde hem kanunlaşması hem de nasıl başvurulacağıyla ilgili detaylar netleşmiş olacaktır. Böylelikle ücretsiz izinde olan işçilerde aylık 39,24*30: 1.177,20 tl almış olacaklardır. Bu ödenek ise yasalaşırsa 15.03.2020 tarihinden sonra işten çıkarılan, işsizlik ödeneğinden faydalanamayan, ücretsiz izine ayrılan kişilere ödenmiş olacaktır.
 

• Kısa Çalışma Ödeneği kapsamında ücret tahakkuku nasıl yapılacaktır?

KÇÖ’ne başvuran herkesin sanırım kafa karışıklığı bu hesaplama sürecinde olacaktır. Bu kapsamda KÇÖ başvurmuş işveren için gerek bir haftalık yarım ücret, gerekse SPEK kazançlarının hesaplanmasıyla ilgili detaylı bir hesaplama örneğini sizlerle paylaşıyorum. Bu süreçte paket programlarının bu hesaplama detayları için

hazırlıklı olduklarını pek sanmamakla birlikte, işverenlerin bu hesaplama için kullandıkları paket programlarda güncelleme yaptırmaları faydalarına olacaktır.

Kısa Çalışma Ödeneği kapsamında, Yarım ücret uygulamasını bir Örnekle pekiştirelim :

25.03.2020 tarihinden itibaren zorlayıcı sebeplerle İşletme faaliyetlerine ara veren ve bu kapsamda 25.03.2020-22.06.2020 tarihleri arasında 90 gün boyunca faaliyetini durduran işletmenin şartları uyan işçileri için İşkur Müdürlüğü toplamda 83 günlük ödeme yapacaktır.    Yalnız bu 90-83:7 günlük ücreti işveren yarım ücret olarak ödeyecektir. Gelelim Hesaplamaya;

Öncelikle ücret örneğimiz bir yıl boyunca asgari ücretli çalışan biri olsun;
 

Taner ÖZDEMİR